Bạt ngàn những đụn cát bé xíu, thấp lè tè nằm trơ trọi lơ thơ. Phía đầu, bao giờ cũng quay về phía đất liền, được đánh dấu bằng một hòn đá đen. Không hương nhang thờ cúng. Không bia đá di ảnh. Đó là những ngôi mộ chiêu hồn, còn gọi là mộ gió trên đảo Lý Sơn. Sẽ không quá lời khi nói Mộ gió Lý Sơn, những ngôi mộ không hài cốt, có lẽ là những tượng đài bất tử nhất cho sự bi tráng của những nghĩa sĩ trận vong vì tổ quốc ngày hôm qua, và lớp lớp con cháu họ của ngày hôm nay- những ngư dân đang vô tình, một cách lặng lẽ và can trường, tiếp bước nhiệm vụ cao cả bảo vệ chủ quyền tổ quốc của cha ông họ.
Lý Sơn có câu ca dao: Hoàng Sa trời nước mênh mông/Người đi thì có nhưng không thấy về.
Lý Sơn, một cù lao bé bằng nắm tay nhưng có hàng chục ngôi chùa. Có Âm linh tự, chuyên chỉ để thờ cúng những anh hùng vị quốc vong thân, những cô hồn mất xác.
Lý Sơn có thầy Toại, phù thuỷ, đã 4 đời hành nghề làm hình nhân thế mạng.
Và ở Lý Sơn, bạt ngạt những ngôi mộ gió. Mộ gió ngập trong cát. Nấm sau theo cát tràn lên nấm trước.
Sách Phủ biên tạp lục của Lê Quý Đôn chép: Trước họ Nguyễn đặt đội Hoàng Sa 70 suất, lấy người xã Vĩnh An sung vào, cắt phiên cứ tháng Hai mỗi năm nhận giấy sai đi, mang lương đủ ăn 6 tháng, đi bằng 5 chiếc thuyền câu nhỏ, ra biển ba ngày ba đêm đến đảo ấy. Chính dấu chân Lý Sơn năm xưa đã làm nên “xứ Hoàng Sa” mà người Lý Sơn vẫn quen gọi là Bãi cát vàng. Chính mái chèo người Lý Sơn biến Bãi cát thành một phần không thể chia cắt của tổ quốc, cái phần đắc địa, đắc hải mà vua Minh Mạng, từ năm 1936, đã có chỉ lệnh rằng “Bản quốc hải cương, Hoàng Sa xứ tối thị hiểm yếu”- (Xứ Hoàng Sa, cõi biển nước ta thật là hiểm yếu). Dòng chỉ của vua Minh Mạng giờ được tạc sau tượng đài đội Hoàng Sa kiêm quản Bắc hải.
Cụ Võ Hiển Đạt, người thủ bút chỉ lệnh của Minh Mạng trên tượng đài đã ngót 80, chiều đó ngồi bên mái hiên Âm linh tự mà thủ thỉ nói về những vị anh hùng đã vị quốc vong thân ngày nào. Năm Ất Hợi 1815, vua Minh Mạng có chiếu sai bọn Phạm Quang Ảnh tuyển người hai làng An Vĩnh và An Hải ra Hoàng Sa xem xét đo đạc thuỷ trình. Bấy giờ Hoàng Sa mênh mông, những người ngư dân Lý Sơn khoác áo lính thú vượt biển trên những chiếc thuyền buồn bé xíu. Con người bé nhỏ, chiếc thuyền mong manh. Tất cả trông vào ông trời. Trước khi ra đi, mỗi người lính thú chuẩn bị sẵn cho mình một cỗ hậu sự: Đôi chiếu, dùng để quấn xác trong trường hợp tử nạn. Những chiếc đòn tre, để nẹp quanh. Những sợi dây mây. Và những chiếc thẻ bài ghi tên tuổi, làng quê với mơ hồ một niềm mong ước xác thân mình sẽ về lại được với đất mẹ. Cũng như một lời nhắn nhủ tới người thân.
Thầy phù thuỷ 76 tuổi Võ Toại đã dùng một từ rất đắt là “bắt lính”. Mỗi năm có chiếu vua bắt lính đi Hoàng Sa là cả hai làng than khóc. Các họ tộc họp để cắt người đi Hoàng Sa. Lễ khao thề thế lính nguyên bản giống như lễ truy điệu sống. Có câu rằng: Thùng thùng trống đánh ngũ liên/Bước chân xuống thuyền nước mắt như mưa.
Chúng tôi đứng nghiêng mình trước dãy mộ gió của Phạm Quang Ảnh và những vị anh hùng vị quốc vong thân. Chuyến đi cuối cùng của ông là vào năm 1817. Chuyến đi mà không có về. Mấy trăm năm trước, những ngư dân bỏ lưới cầm gươm, không chút do dự, đã tự chọn cho mình một cái chết hiên ngang. Mộ gió ở Lý Sơn có lẽ cũng ra đời từ đó, dành cho những người mà xác thân đã hoà cùng biển cả. Không một ai muốn cô hồn của mình vất vưởng không chỗ chú thân. Không ai muốn cha, chồng, con em của họ chết bất đắc kỳ tử không còn dấu vết nào trên đời.
“Thầy phù thuỷ” Võ Toại, đã bốn đời “chân truyền” làm mộ gió nói những ngôi mộ chiêu hồn là cái để an ủi cả người sống lẫn người đã khuất. Thầy Toại không nhớ nổi cuộc đời ông đã làm bao nhiêu ngôi mộ gió nữa, chỉ biết là năm nào ở Lý Sơn cũng có thêm những ngôi mộ mới. Có năm, cha con thầy Toại làm đến gần hai chục mộ gió. Sau ngôi miếu cổ Hoà Phong, lần trong những cánh đồng tỏi, bên đường đi, hay ngay trong sân nhà, những ngôi mộ không hài cốt nằm im lìm, hắt hiu trong gió biển và nắng tà. Mộ vùi trong cát. Lớp sau ngày càng gần hơn lớp trước. Chỉ tháng trước, chính cha con ông Toại đã một tay làm cả 6 ngôi mộ gió, 6 hình nhân thế mạng cho ngư dân Nguyễn Đảng và những bạn chài đã một đi không trở lại. Xưa ở Lý Sơn, những người phụ nữ chờ chồng 6 tháng không chở về mới chịu đến Âm Linh Tự làm lễ chiêu hồn. Chờ thêm 6 tháng nữa mới gạt nước mắt làm mộ gió, lấy chỗ cho vong linh chồng, cha, con họ có chỗ về nhà.
Chính thầy Toại, cũng không biết mộ gió có từ bao giờ. Ở Lý Sơn, cũng không ai đặt câu hỏi về những ngôi mộ gió. Đó là một phần của dĩ vãng. Đó là sự chấp nhận. Đó là một lẽ đương đương nhiên thể hiện cái tâm thế sống của người Lý Sơn. Và có lẽ cũng chính vì vậy, những con thuyền ngư dân vẫn chưa bao giờ thôi tiến về phía Hoàng Sa.
Hôm chúng tôi tới thăm, cụ Toại đang ngồi viết sớ chữ nho. Anh con trai, đã nhận “chân truyền” từ cha từ mấy năm nay thì thào kể chuyện hồn nhập tượng nghe sởn da gà. Nhưng mà thôi, chỉ cần hiểu đơn giản là người Lý Sơn lập mộ gió cho người thân là để tròn phận sự của những người còn sống và an ủi những người ngày mai sẽ tiếp tục ra khơi. Hiểm hoạ từ biển là vô chừng. Bất trắc đến nỗi chỉ vừa năm ngoái, một cô giáo từ đảo lớn sang đảo bé cũng đã bỏ mạng.
Những hình nhân thế mạng được thầy Toại làm bằng đất sét lấy từ vàm núi Giếng Tiền bên miệng núi lửa, thứ đất sét dẻo và “chết” đến mức không có bất cứ loại cây nào mọc nổi trên nó. Trứng gà so được dung làm bao tử âm dương (dạ dày). Than, đốt từ cây sào đông dùng làm phổi. Chỉ làm ruột. Đàn ông được làm 7 xương sườn. Xương cốt được làm bằng những thân dâu. Thầy Toại nói thân dâu làm cốt xuất phát từ câu chuyện “truyền tử lưu tôn”. Con tằm ăn dâu đổi kiếp tới 4 bận. Các cụ làm xương cốt hình nhân bằng thân dâu dường như với ước mong rằng những người dã khuất sẽ chuyển kiếp để không bao giờ “sống đời bấp bênh, chết kiếp tuyệt tích” nữa.
Chiều Lý Sơn những đôi mắt thở dài
Chập chùng nhớ chập chùng nhoai phía biển
Từng mảng xám biển ù ù mây xếp
Níu hồn vào những đốt dâu xanh
Đây là những câu thơ cảm tác của Văn Công Hùng, thi sĩ Tây Nguyên lần đầu ra đảo.
Ỏ Lý Sơn, chưa từng xuất hiện một con tằm nhưng bờ dậu nào dường như cũng có những cây dâu mồ côi.
Đào Tuấn
26-07-2011
Theo Blog Đào Tuấn
Lý Sơn có câu ca dao: Hoàng Sa trời nước mênh mông/Người đi thì có nhưng không thấy về.
Lý Sơn, một cù lao bé bằng nắm tay nhưng có hàng chục ngôi chùa. Có Âm linh tự, chuyên chỉ để thờ cúng những anh hùng vị quốc vong thân, những cô hồn mất xác.
Lý Sơn có thầy Toại, phù thuỷ, đã 4 đời hành nghề làm hình nhân thế mạng.
Và ở Lý Sơn, bạt ngạt những ngôi mộ gió. Mộ gió ngập trong cát. Nấm sau theo cát tràn lên nấm trước.
Sách Phủ biên tạp lục của Lê Quý Đôn chép: Trước họ Nguyễn đặt đội Hoàng Sa 70 suất, lấy người xã Vĩnh An sung vào, cắt phiên cứ tháng Hai mỗi năm nhận giấy sai đi, mang lương đủ ăn 6 tháng, đi bằng 5 chiếc thuyền câu nhỏ, ra biển ba ngày ba đêm đến đảo ấy. Chính dấu chân Lý Sơn năm xưa đã làm nên “xứ Hoàng Sa” mà người Lý Sơn vẫn quen gọi là Bãi cát vàng. Chính mái chèo người Lý Sơn biến Bãi cát thành một phần không thể chia cắt của tổ quốc, cái phần đắc địa, đắc hải mà vua Minh Mạng, từ năm 1936, đã có chỉ lệnh rằng “Bản quốc hải cương, Hoàng Sa xứ tối thị hiểm yếu”- (Xứ Hoàng Sa, cõi biển nước ta thật là hiểm yếu). Dòng chỉ của vua Minh Mạng giờ được tạc sau tượng đài đội Hoàng Sa kiêm quản Bắc hải.
Cụ Võ Hiển Đạt, người thủ bút chỉ lệnh của Minh Mạng trên tượng đài đã ngót 80, chiều đó ngồi bên mái hiên Âm linh tự mà thủ thỉ nói về những vị anh hùng đã vị quốc vong thân ngày nào. Năm Ất Hợi 1815, vua Minh Mạng có chiếu sai bọn Phạm Quang Ảnh tuyển người hai làng An Vĩnh và An Hải ra Hoàng Sa xem xét đo đạc thuỷ trình. Bấy giờ Hoàng Sa mênh mông, những người ngư dân Lý Sơn khoác áo lính thú vượt biển trên những chiếc thuyền buồn bé xíu. Con người bé nhỏ, chiếc thuyền mong manh. Tất cả trông vào ông trời. Trước khi ra đi, mỗi người lính thú chuẩn bị sẵn cho mình một cỗ hậu sự: Đôi chiếu, dùng để quấn xác trong trường hợp tử nạn. Những chiếc đòn tre, để nẹp quanh. Những sợi dây mây. Và những chiếc thẻ bài ghi tên tuổi, làng quê với mơ hồ một niềm mong ước xác thân mình sẽ về lại được với đất mẹ. Cũng như một lời nhắn nhủ tới người thân.
Thầy phù thuỷ 76 tuổi Võ Toại đã dùng một từ rất đắt là “bắt lính”. Mỗi năm có chiếu vua bắt lính đi Hoàng Sa là cả hai làng than khóc. Các họ tộc họp để cắt người đi Hoàng Sa. Lễ khao thề thế lính nguyên bản giống như lễ truy điệu sống. Có câu rằng: Thùng thùng trống đánh ngũ liên/Bước chân xuống thuyền nước mắt như mưa.
Chúng tôi đứng nghiêng mình trước dãy mộ gió của Phạm Quang Ảnh và những vị anh hùng vị quốc vong thân. Chuyến đi cuối cùng của ông là vào năm 1817. Chuyến đi mà không có về. Mấy trăm năm trước, những ngư dân bỏ lưới cầm gươm, không chút do dự, đã tự chọn cho mình một cái chết hiên ngang. Mộ gió ở Lý Sơn có lẽ cũng ra đời từ đó, dành cho những người mà xác thân đã hoà cùng biển cả. Không một ai muốn cô hồn của mình vất vưởng không chỗ chú thân. Không ai muốn cha, chồng, con em của họ chết bất đắc kỳ tử không còn dấu vết nào trên đời.
“Thầy phù thuỷ” Võ Toại, đã bốn đời “chân truyền” làm mộ gió nói những ngôi mộ chiêu hồn là cái để an ủi cả người sống lẫn người đã khuất. Thầy Toại không nhớ nổi cuộc đời ông đã làm bao nhiêu ngôi mộ gió nữa, chỉ biết là năm nào ở Lý Sơn cũng có thêm những ngôi mộ mới. Có năm, cha con thầy Toại làm đến gần hai chục mộ gió. Sau ngôi miếu cổ Hoà Phong, lần trong những cánh đồng tỏi, bên đường đi, hay ngay trong sân nhà, những ngôi mộ không hài cốt nằm im lìm, hắt hiu trong gió biển và nắng tà. Mộ vùi trong cát. Lớp sau ngày càng gần hơn lớp trước. Chỉ tháng trước, chính cha con ông Toại đã một tay làm cả 6 ngôi mộ gió, 6 hình nhân thế mạng cho ngư dân Nguyễn Đảng và những bạn chài đã một đi không trở lại. Xưa ở Lý Sơn, những người phụ nữ chờ chồng 6 tháng không chở về mới chịu đến Âm Linh Tự làm lễ chiêu hồn. Chờ thêm 6 tháng nữa mới gạt nước mắt làm mộ gió, lấy chỗ cho vong linh chồng, cha, con họ có chỗ về nhà.
Chính thầy Toại, cũng không biết mộ gió có từ bao giờ. Ở Lý Sơn, cũng không ai đặt câu hỏi về những ngôi mộ gió. Đó là một phần của dĩ vãng. Đó là sự chấp nhận. Đó là một lẽ đương đương nhiên thể hiện cái tâm thế sống của người Lý Sơn. Và có lẽ cũng chính vì vậy, những con thuyền ngư dân vẫn chưa bao giờ thôi tiến về phía Hoàng Sa.
Hôm chúng tôi tới thăm, cụ Toại đang ngồi viết sớ chữ nho. Anh con trai, đã nhận “chân truyền” từ cha từ mấy năm nay thì thào kể chuyện hồn nhập tượng nghe sởn da gà. Nhưng mà thôi, chỉ cần hiểu đơn giản là người Lý Sơn lập mộ gió cho người thân là để tròn phận sự của những người còn sống và an ủi những người ngày mai sẽ tiếp tục ra khơi. Hiểm hoạ từ biển là vô chừng. Bất trắc đến nỗi chỉ vừa năm ngoái, một cô giáo từ đảo lớn sang đảo bé cũng đã bỏ mạng.
Những hình nhân thế mạng được thầy Toại làm bằng đất sét lấy từ vàm núi Giếng Tiền bên miệng núi lửa, thứ đất sét dẻo và “chết” đến mức không có bất cứ loại cây nào mọc nổi trên nó. Trứng gà so được dung làm bao tử âm dương (dạ dày). Than, đốt từ cây sào đông dùng làm phổi. Chỉ làm ruột. Đàn ông được làm 7 xương sườn. Xương cốt được làm bằng những thân dâu. Thầy Toại nói thân dâu làm cốt xuất phát từ câu chuyện “truyền tử lưu tôn”. Con tằm ăn dâu đổi kiếp tới 4 bận. Các cụ làm xương cốt hình nhân bằng thân dâu dường như với ước mong rằng những người dã khuất sẽ chuyển kiếp để không bao giờ “sống đời bấp bênh, chết kiếp tuyệt tích” nữa.
Chiều Lý Sơn những đôi mắt thở dài
Chập chùng nhớ chập chùng nhoai phía biển
Từng mảng xám biển ù ù mây xếp
Níu hồn vào những đốt dâu xanh
Đây là những câu thơ cảm tác của Văn Công Hùng, thi sĩ Tây Nguyên lần đầu ra đảo.
Ỏ Lý Sơn, chưa từng xuất hiện một con tằm nhưng bờ dậu nào dường như cũng có những cây dâu mồ côi.
Đào Tuấn
26-07-2011
Theo Blog Đào Tuấn
Gửi ý kiến của bạn
