Tôi theo giòng người lưu cư trên cuộc hành trình của thảm trạng lưu đày Babylone. Ngày rời đất Bắc, tôi chưa đủ khôn lớn để khóc cho một đời người. Ngày rời quê hương, tôi mang theo cả một trời tang thương về đất nước. Tôi mang theo hình ảnh những thương bệnh binh bị đẩy ra khỏi các Quân Y Viện với thương tích trên thân thể để đau tận tâm can phận người dân Việt dưới bàn tay tàn độc của người cộng sản. Tôi mang theo hình ảnh ba tôi quằn quại trên giường bệnh bên cạnh những bác sĩ vô lương để đau xé ruột đấng sinh thành ra đi trong uất hận. Và tận cùng hành trang qua xứ người, tôi mang theo ước vọng ngày về với một đất nước thay da đổi thịt ...
1998. Thư viện George Mason, Virginia.
Tôi đánh rơi một cuốn sách khi tiến đến quầy check-out. Tôi nghe đâu đó ai gọi tên tôi. Bảo Trâm, cô bạn cùng lớp. đứng bên cạnh là một cô gái. Cô gái để tóc khá dài, khuôn mặt hơi gầy, dáng dấp là lạ. Bảo Trâm giới thiệu Hoài Nguyên là du học sinh từ Việt Nam, đang học trường Nova.
Chúng tôi làm quen với nhau. Tôi hỏi thăm cô tình hình ở Việt Nam, cô gái Bắc dường như không sốt sắng trả lời. Vậy mà sau đó, cô lại nhận lời đi dự buổi picnic của những sinh viện Việt Nam tại Springfield tháng tới. Tôi bỗng có ý định muốn tìm hiểu những du học sinh mà chế độ cộng sản đang gởi qua hàng loạt. Tôi nghe nói gia đình họ chịu bỏ ra một số tiền lớn để lo lót cho con cái được qua đây du học, và bản thân các du học sinh nầy cũng không để tâm lắm đến việc học hành.
Công viên vào đầu thu chuyễn qua màu vàng nhạt khiến cảnh trí thêm sặc sở. Thiên nhiên như đang pha trộn sinh khí mới để thay cho mùa hè uể oải, nên người đến đây cảm thấy sảng khoái. Thanh niên Việt Nam dường như trở nên tươi trẻ hơn dân bản xứ, vui đùa ríu rít vơí những mẫu chuyện không dứt. Trên thảm cỏ, bốn người đang bày đồ ăn thức uống. Hoài Nguyên ngồi bên cạnh lễ phép mời tôi ăn. Không như lần đầu ngại ngùng tiếp chuyện, hôm nay cô có vẻ dạn dĩ và gần gũi hơn. Lối nói chuyện của cô hơi nghiêm trang nhưng thực tế, không khách sáo như các cô gái miền Bắc khác. Thấy tôi lớn tuổi, cô bắt đầu nhờ tôi chỉ dẫn vài điều. Cô đang cần việc làm bán thời gian để trang trải vài chi phí. Tôi cứ nghĩ đa số du học sinh như cô đâu có lo lắng chuyện tiền bạc.
Dần dà, tôi chú ý đến hoàn cảnh đặc biệt của Hoài Nguyên. Cô mồ côi cha lúc hai tuổi. Mấy năm sau đó, mẹ cô bị thương nặng trong trận không tập của máy bay Mỹ xuống thành phố Hải Phòng. Sau năm 1975, cô bỏ dở chương trình du học Liên Xô, để theo đoàn người vào Nam làm việc trong một xưởng xe đạp ở Saigon hầu lo lắng cho bà mẹ bị thương. Nhưng cuối cùng, bà đã ra đi vì thiếu phương tiện chữa trị. Cô vừa theo học ngành y vừa đi làm. Nhờ một người bà con làm việc trong chính quyền, cô xin được du học tại Mỹ. Cô cho rằng mình là người duy nhất không phải tốn tiền nhiều để lo lót cho các cán bộ chạy dịch vụ.
Trong một thoáng, tôi bỗng muốn quan tâm đến người con gái nầy. Tôi muốn giới thiệu cho cô thêm nhiều người bạn Việt Nam ở đây. Tôi hỏi mà cô như không nghe. Dường như cô đang suy nghĩ điều gì. Cô ngập ngừng một lúc rồi nói:
- Cháu mồ côi cha từ nhỏ, có mẹ mà cũng như không. Cháu phải làm việc vất vả để nuôi thân và nuôi mẹ. Nhưng cháu không nề hà. Từ bao lâu nay, cháu chỉ có một ước muốn duy nhất là tìm được ngôi mộ của bố cháu và bốc cốt về làng.
Tôi buột miệng:
- Bố cháu có đi bộ đội không"
- Bố cháu là một chính trị viên.
- Bố cháu mất ở đâu"
- Dạ trong Nam.
- Ở đâu"
- Cháu không rõ. Người ta đồn bố cháu mất ở cao nguyên. Bố cháu ra đi lúc cháu mới hai tuổi, nên cháu không biết mặt, càng không biết gì nhiều ngoài những điều mẹ cháu nói.
Tôi đột ngột hỏi:
- Bố cháu tên gì"
- Dạ Thanh, Hoàng Thanh. Cô bỗng xoay qua nhìn tôi ngạc nhiên về câu hỏi.
Đột nhiên tôi liên tưởng đến quá khứ. Tết Mậu Thân Banmêthuột. Vòng đai phòng thủ đơn vị. Xác chết bên dốc suối. Chiếc ví da. Tấm ảnh cặp vợ chồng mới cưới. Hoàng Thanh - đoàn Thị định. Thây người trong bụi rậm ba mươi năm trước là cha của cô bé trước mặt tôi" Kẻ đã ở trong nhà tôi để ngăn cản gia đình tôi di cư vào Nam" Kẻ đã gián tiếp giết bác Tấn tôi" Tôi không nói một lời nào sau đó. Hết sức lúng túng, tôi hẹn Hoài Nguyên cuối tuần, cũng trong công viên nầy.
Tôi không tài nào ngủ được đêm đó. Trước mắt tôi cứ hiện ra người lính miền Bắc nằm nghiêng, tay còn giữ chặt túi vải, khuôn mặt như cố nhận ra sự phi lý ngay khi mảnh đạn pháo binh ghim vào lồng ngực. Tại sao tôi lại nhớ rõ mồn một từng chi tiết cuộc lục soát ngày hôm ấy" Tôi chập chờn thấy anh ta lăn lộn trong vũng máu, lăn tròn xuống suối, cán nát cỏ cây, bay lên không rồi hạ xuống, xoay không ngừng quanh vành móng ngựa bằng tre. Không là cơn ác mộng kinh hoàng, nhưng giấc mơ đã làm tôi suy nghĩ miên man những ngày sau đó, như thể quá khứ xa xăm đang tái diễn lại. Tòa án Nhân Dân lạnh lùng sát khí. Rừng người vung cánh tay lên la hét hoan hô đả đảo. Những ánh mắt sợ hãi. Người địa chủ gục xuống bên vành móng ngựa...
Lần đầu tiên, cô đến công viên mà không có bạn bè đi theo. Cô xuống xe buýt, đi chậm rãi đến chiếc ghế băng dưới tàn cây rậm. Cô nhìn quanh tìm tôi. Tôi ngồi trong xe quan sát. Trong một khoảnh khắc ngắn ngủi, một làn gió vừa thổi qua hay một âm thanh nào đó vang bên tai khiến tôi rùng mình. Có thể nào đứa con gái đang ngồi kia chính là giọt máu của người lính cộng sản mà gia đình tôi đã trốn chạy"
Khi đến bên Hoài Nguyên, tôi thấy cô không còn là đứa con gái tôi gặp lần đầu trong thư viện. Cô kín đáo mà cũng sẵn sàng trò chuyện, xa vắng nhưng lại gần gũi như một đứa con.Trên khuôn mặt cô, phảng phất một nỗi buồn từ bao giờ. Tiếc thay, tôi lại sắp mang đến cho cô thêm một nỗi buồn. Làm sao vào câu chuyện đây" Không chỉ là một tấm ảnh để trao lại, không chỉ là một cái chết sẽ nói ra. Sau cùng tôi cương quyết đi thẳng vào câu chuyện.
- Chú sắp nói cho cháu một chuyện quan trọng. Ba mươi năm nay, chú giữ một vật của một người lính miền Bắc đã chết trong trận đánh Tết Mậu Thân ở cao nguyên. Chú sẽ đưa cháu coi, xem có ... liên quan gì đến việc tìm kiếm bố cháu không.
Hoài Nguyên chăm chăm nhìn tôi. Tôi thấy môi cô mấp máy như hỏi tôi muốn nói gì.
Tôi lấy từ túi áo ra chiếc hộp. Hình như trong ba mươi năm qua, tôi không hề mở nó ra. Chiếc hộp đã theo tôi trên mọi nẻo đường đất nước và sau cùng là chuyến đi ngàn dặm qua xứ người. Có phải tôi giữ chiếc ví vì người trong tấm hình có liên quan đến gia đình tôi hay người khuất mặt muốn dùng tôi như một nhân chứng về số phận những kẻ bất hạnh trong cuộc chiến tranh nồi da xáo thịt"
Hoài Nguyên cầm lấy chiếc hộp và mở ra. Cô quan sát chiếc ví da, tôi không đoán được cảm xúc nào rõ rệt trên khuôn mặt. Nhưng khi lôi ra tấm ảnh, mặt cô biến sắc, tay cô run rẩy, hai mắt mở tròn. Toàn thân cô bất động. Chính tôi cũng sửng sờ như thể tôi thấy tấm hình lần đầu. Cô đăm đăm nhìn bức hình. đột nhiên đôi mắt cô nhòa đi. Không còn hoài nghi gì nữa, cô đã nhận ra người thân. Những giọt nước mắt đua nhau lăn tròn trên má.
Hoài Nguyên cố cầm nước mắt bằng cách mím môi lại. Nước mắt đang chảy vào tim. Không biết tôi đã để cô yên lặng bao lâu với nỗi đau tôi vừa khơi lại. Tôi nhẹ nhàng hỏi:
- Bố mẹ cháu phải không"
Cô gật nhẹ. Một lúc sau mới nói trong tiếng nghẹn
- Vâng. Thưa chú. Chính bố mẹ cháu. Cháu cũng có một tấm hình như thế trong cuốn album. Mẹ cháu nói bức hình chụp một tháng trước khi bố cháu theo đoàn xe tiếp tế cho chiến trường miền Nam. Không hiểu sao, khi gặp chú lần đầu, cháu nhìn được cái gì đó nơi chú. Cháu thực sự không hiểu có gì bí ẩn đã xui khiến cháu nói chuyện gia đình với chú. Nói cho cháu biết, do đâu chú có chiếc ví và tấm hình của bố cháu"
- Chú không hiểu tại sao mình lại giữ những kỷ vật nầy trong bao nhiêu năm, đi đâu chú cũng mang theo. Bây giờ những kỷ vật nầy thuộc về cháu. Ngày trước chú làm một việc tình cờ, nhưng hôm nay lại giúp ích rất nhiều cho cháu.
Tôi nhận ra một điều kỳ lạ. Tại sao Thương đế đã không để chúng tôi gặp nhau trên quê hương mình mà phải đến một xứ xa lạ" Phải chăng trên mảnh đất xứ người chúng tôi dễ cảm thông thân phận của nhau hơn. Tôi kể cho cô nghe về cuộc tấn công của cộng sản vào thị xã Banmêthuột. Lúc nầy cô đã bình tỉnh trở lại và chăm chú lắng nghe. Tôi không muốn kể về những ngày bố cô đến ở trong nhà tôi, những cuộc đấu tố hay cái chết của bác tôi mà anh ta đã can dự. Tôi nghĩ chưa phải lúc để nói ra.
- Chú còn nhớ địa điểm chôn bố cháu không"
- Chú rời Banmêthuột năm 1971, nên không biết nơi chôn bố cháu có gì thay đổi không. Nhưng chú nhớ rất rõ địa điểm. đó là một cái hố chôn tập thể chừng năm người, phía sau một cái am trên sườn đồi cụ đức. Cháu đến Banmêhuột nên tìm hỏi những người đã sống trước năm 1975 về đồi cụ đức phía sau Tiểu Khu, họ sẽ chỉ cho. Ngôi mộ được dân chúng đắp cao nhưng không ghi tên tuổi người chết. Chú tin cháu sẽ gặp may mắn.
Chúng tôi im lặng một lúc lâu. Công viên đã vắng người. Chiều xuống trãi những vạt nắng cuối cùng như những dải lụa vàng phủ lên cảnh vật và những bóng người đây đó vẫn còn mãi mê chuyện trò.
Trên đường đưa cô về nhà, tôi nói đứa con gái đầu lòng của tôi trạc tuổi cô, mất lúc ba tuổi sau một tai nạn. Hoài Nguyên lắng nghe tôi kể cái chết kỳ lạ của đứa con tôi và tỏ ra thông cảm sâu xa về mất mát của tôi. Bỗng nhiên chúng tôi có một thứ tình cảm mới, cảm thấy gần gủi và dễ dàng nói ra những điều mình nghĩ.
- Cũng như bố cháu, chú cũng là nạn nhân của chiến tranh. Chỉ tiếc là sau khi chiến tranh chấm dứt, đất nước mình thay vì hàn gắn và xây dựng, lại đập đổ và đánh mất đi nhiều thứ đã xây dựng được từ hằng thế hệ trước đây. Kẻ chiến thắng cai trị bằng bạo lực, kẻ bại trận rủ nhau rời khỏi đất nước. Nhân tài cũng ra đi. Trước khi nói đến chuyện làm giàu cho đất nước, phải nói chuyện làm giàu tình dân tộc trước đã. Chính quyền đã không làm điều đó. đó là cái bất hạnh lớn nhất cho đất nước mình.
Chú không tin tương lai đất nước mình sẽ khá hơn bởi những người đang nắm giữ quyền bính trong tay hôm nay. Họ thành công trong việc quản lý con người nhưng họ thất bại trong việc xây dựng, kể cả xây dựng tình dân tộc. Muốn đưa đất nước đi lên phải có những con người có kiến thức và lương tri. Cháu nên có thêm những người bạn Việt Nam để chia sẻ về mặt tinh thần. Chú sẽ giúp được điều nầy. đó là những người bạn trẻ thành công trên đất Mỹ, nhưng họ vẫn mong trở về xây dựng đất nước. Chỉ tiếc rằng họ vẫn chưa thực hiện được hoài bảo của mình.
- Tại sao vậy chú" Bây giờ nhà nước sẵn sàng tiếp đón họ mà.
- Một số người đã về và thất vọng. Họ tưởng rằng, đem thiện chí, tài năng và tiền bạc về là chính quyền sẽ khuyến khích và tạo điều kiện để họ thực hiện hoài bão của mình. Họ không thể tin được rằng, ngay cả những cơ sở từ thiện, những công tác cứu trợ cũng bị những viên chức địa phương làm tiền trắng trợn, nói chi đến đầu tư làm ăn.
- Nhưng mà cháu ngại lắm. Cháu nghe nói những người Việt Nam ở đây có thành kiến với du học sinh
- Đó là điều tự nhiên. Nhưng không phải tất cả. Với những người bạn của chú thì không. Ngược lại, chú bảo đảm, họ rất cởi mở và thẳng thắn.
- Thưa chú. Cháu là một đứa con gái mồ côi từ nhỏ. Từ lâu cháu chỉ muốn được học hành, nhưng hoàn cảnh của cháu thật khó khăn. Nếu không có bà dì và đứa em bà con, cháu không bao giờ mơ đến được xứ nầy. Nhưng mà qua đây, mọi cái đều không như cháu nghĩ. Ngôn ngữ, sinh hoạt, phong tục, mọi thứ đều khác với đất nước mình.
- Từ từ cháu sẽ quen. Ai mới qua đây cũng tâm trạng như cháu. Chú không tin cháu thuộc những gia đình nhiều tiền gởi con đi du học, khi qua đây, những du học sinh lại phung phí ăn chơi, không màng đến chuyện học hành. Những người bạn trẻ của chú sẽ giúp cháu. điều cần nhất là phải kiên nhẫn.
- Cháu không ngại điều đó.
- Vậy là cháu thành công được một nửa rồi đó.
Chúng tôi cùng cười. Chiếc xe đã về đến nhà Bảo Trâm. Hoài Nguyên trọ ở đây.
Khi Hoài Nguyên quay vào nhà, tôi nhìn theo dáng cô khuất sau một chiếc xe van. Phải đây là đứa con của người lính cộng sản đã gieo chết chóc cho gia đình tôi gần năm mươi năm về trước" Nhưng hôm nay, khi nhắc lại quá khứ đau thương, tôi không một chút oán hận. Chỉ như một tai nạn của chiến tranh. Như vận nước không may rơi vào một giai đoạn bất hạnh của lịch sử.
Bây giờ tôi lại hoài mong tương lai đất nước sẽ nằm trong tay lớp người như Hoài Nguyên. Có phải là điều khôn ngoan cần phải có khi nhìn về tương lai đất nước bằng cái tình tự dân tộc nhiệm mầu mà người cộng sản không thể có được" Dù sao, Hoàng Thanh đã nằm xuống, đứa con đã đứng lên bằng cái nhìn khác, tấm lòng khác, theo một tiếng gọi khác. Núi xương và sông máu, qua hằng thế hệ trên quê hương tôi, là bài học lịch sử qủa đắt giá hơn bất cứ đất nước nào, hôm nay với kẻ hậu sinh phải được gẫm suy để đưa vận nước thoát khỏi cơn mê lầm thế kỷ. Chiếc xe lịch sử phải chăng đã thản nhiên lăn trên con đường đầy máu và nước mắt, cán nát cả những kẻ thân yêu của mình, bởi vì lịch sử chỉ có một con đường để đi...
*
Khi tôi rời sân khấu, những tiếng vỗ tay nổ dòn từ những sinh viên, giáo sư, thân nhân ngồi chật cả hội trường. Tôi tiến về chiếc bàn tròn các sinh viên Việt Nam đang ngồi. Gần một nửa là du học sinh. Họ đứng lên chúc mừng tôi. Một cô bé trong số du học sinh chiếm được giải nhì thi viết.
Bà giáo sư Wilma Parker cho tôi hay, bà rất xúc động ngay lần đầu đọc bài của tôi, bà nói rằng tôi có quyền hy vọng nơi ban giám khảo. Trước giờ khai mạc, ban giám khảo đã đến chúc mừng và cho phép tôi đọc nguyên bài thay vì tóm lược như các sinh viên đoạt giải khác. Có phải đây là đặc ân dành cho giải nhất toàn trường" Một điều lý thú là tôi đã nhìn thấy các sinh viên Việt Nam đến tham dự khá đông, kể cả một số du học sinh đã không ngại đến hỏi tôi về những nhân vật trong câu chuyện.
Chỉ tiếc một điều. Hoài Nguyên đã theo Bảo Trâm di chuyển về tiểu bang Washington ba năm trước. Phải chi Hoài Nguyên có mặt trong ngày hôm nay để nghe câu chuyện Mảnh Da Vàng, câu chuyện của tôi mà cũng là câu chuyện của cô, đứa con của một người lính bên kia chiến tuyến. Và hơn hết, tôi nghĩ đây cũng là câu chuyện của những người Việt Nam thời ly loạn, để rồi khi hết loạn ly, chỉ còn lại những mảnh da vàng rách nát. Nhưng là những mảnh da vàng để xót thương.
Rồi có một ngày dẫn nhau về nơi chôn nhau cắt rốn, cùng thắp lên những nén nhang tạ tội với tổ tiên và ước nguyện cho những người Việt Nam đã nằm xuống trong cuộc chiến tranh vừa qua, bất luận từ phía nào và nguyên cớ nào, được thanh thản nơi thế giới nào đó, một thế giới không binh đao và oán thù.
Virginia, xứ người hồn tôi
Kính thư.
Nguyễn Tiến Đức