Đại học VN chưa cấp bằng tiến sĩ, đến tận hôm naỵ Những người VN đậu tiến sĩ, thạc sĩ, ở các nước trên thế giới về y học, về khoa học... thì nhiều lắm. Chưa kể tiến sĩ con ốc, tiến sĩ cân đo đong đếm, tiến sĩ chính tri.. Vân vân. Bên Pháp, bên Mỹ đã cấp bằng tiến sĩ cho những ai tốt nghiệp ở Pháp, ở Mỹ. Xin nói ngay: Những người VN trình luận án tiến sĩ bằng ngôn ngữ Pháp và Mỹ về sử ký VN, âm nhạc VN, văn chương VN. Mới lác đác vài tiến sĩ: Tiến sĩ cổ nhạc, tiến sĩ sử học từng triều đại, và tiến sĩ văn chương bình dân. Có một tiến sĩ Trê Cóc, vì ông trình luận án Trê Cóc, trước năm 1975. Ông ta chỉ trưng tiến sĩ, không dám nhận tiến sĩ Trê Cóc, nó...con cá trê, con cóc quá, làm mất giá trị khoa bảng!
Tôi tin chắc, ông tiến sĩ Trê Cóc chẳng thuộc ca dao:
Chồng chê thì mặc chồng chê
Dưa khú nấu với cá trê càng bùi
Canh bầu nấu với cá trê
Ăn vô mát ruột mà mê vợ già
Con cóc nằm mép bờ ao
Lăm le chực muốn đớp sao trên trời
Con cóc là cậu ông trời
Ai mà đánh nó thì trời đánh cho
Con cóc là cậu thầy nho
Ai mà đánh nó trời cho quan tiền
Cá trê trong Trê Cóc không nấu với dưa khú, với bầu. Con cóc trong Trê Cóc không phải cậu ông trời, cậu thầy nho, cậu tiến sĩ, nên ông tiến sĩ Trê Cóc chê trê cóc. Tôi chả hiểu, ông tiến sĩ dịch sang tiếng Pháp ra sao, đoạn Trê Cóc mở đầu:
Nhớ xưa Trê Cóc đôi nhà
Vì tình nên phải sinh ra oán thù
Cóc quen vui thú bờ hồ
Khi lên đài các khi vô cung đình
Tới ngày thai sản thành hình
Xuống ao trê mới đem mình thoắt xong
Chắc chắn rằng ông tiến sĩ không thể nào dịch nổi thơ lục bát VN thành thơ Tây có vần vò. Do đó, Trê Cóc tiếng Tây giảm mất 80% Trê Cóc tiếng Ta. Không sao. Trình luận án Trê Cóc tiếng tây với với giáo sư Tây đại học Sorbonne, thì xà và tú. Tây cứ việc cho Ta bằng tiến sĩ phước thiện. Và, ông tiến sĩ Trê Cóc cứ việc vênh mặt tiến sĩ trần truồng! Người Pháp hiểu văn chương bình dân VN, trải qua những thế kỷ típ tắp, với sự coi thường. Ca dao, vè, tiếu lâm, Trê Cóc, Trinh Thử, Lục Súc Tranh Công, Thạch Sanh Lý Thông, Tấm Cám, Phạm Công Cúc Hoa, Bích Câu Kỳ Ngộ... cùng chung số phận. Như Trê Cóc tiếng Tây của ông tiến sĩ Trê Cóc. Như ca dao, vè, tiếng Tây của ông tiến sĩ biểu nhất lãm. Như Anthologie de la littérature populaire du Viet Nam của Hữu Ngọc.
Tại sao, sau nửa thế kỷ độc lập - tự do - hạnh phúc, các đại học văn khoa ở nước ta, không cấp bằng tiến sĩ cho những sinh viên trình luận án văn chương Việt Nam, mà khoán trắng các đại học Âu Mỹ chẳng hiểu biết gì về văn chương bình dân, văn chương bác học Việt Nam, cấp bằng tiến sĩ nâng đỡ nền cổ văn chương, cổ âm nhạc Việt Nam?? Thì ra, chúng ta bị mặc cảm. Mặc cảm cả những điều ta độc đáo nhất thế giới, hay nhất trái đất, tuyệt vời nhất loài người. Là ca dao. Phải, chính là ca dao của nước 4000 năm văn hiến. Ta thừa quyền ngẩng mặt lên, kiêu hãnh với thiên hạ. Vì ca dao. Ta không thèm so sánh Kinh Thi của Khổng Tử, của Trung Hoa vĩ đại, của nước vẫn hằng cao ngạo dạy dỗ ta văn hóa. Vì ca dao. Ta hãnh diện nhờ tổ tiên nguyên khối để lại cho ta cái gia tài không bao giờ vơi mòn. Vì ca dao. Ta cần dẹp bỏ mặc cảm tự ti sai lầm đó đị Dẹp bỏ ngay tức khắc. Để tự tôn mặc cảm nói rằng, ta có ca dao làm nền tảng, đứng vững chắc trên cõi đời này, tha hồ nhảy múa. Ngoại nhân không lưu loát tiếng nói, và chữ nghĩa Việt Nam, đừng hòng hiểu biết ca dao. Để tình ý ca dao thấm vào thớ thịt, vào tâm hồn. Mà suy tôn ca dao. Người Việt Nam nguyên thủy yêu chân thật, ghét giả dối. Ca dao chân thật. Ca dao công kích giả dối. Hiểu ca dao, khen ngợi ca dao, ca dao mới mừng khi gặp tri kỷ. Không hiểu ca dao, khen ngợi tưới hạt sen ca dao, ca dao buồn bã vô chừng. Ca dao đứng trước mặt ta, thẩm thấu mọi chuyện xảy ra trong cuộc đời. Có chi mà lạ?? Ca dao là linh hồn dân tộc Việt Nam thắng vượt tất cả mọi khốn nguy trong lịch sử. Để trường tồn và gìn giữ huyết thống giống nòi. Dân tộc có chết không?? Không, dân tộc còn sống mãi. Linh hồn dân tộc có chết không?? Không, linh hồn dân tộc còn sống mãi. Thì ca dao phải sống mãi. Ta làm gì cho ca dao vui lòng??
Có quyền bính trong tay, làm việc chính nghĩa rạng ngời, không ai dám phá hoại, không ai dám đả kích những lời hạ cấp, kông ai dám khinh thường, dè bỉu ca dao, và tiếu lâm. Hãy tôn vinh ca dao, vè, tiếu lâm. Cấp bằng cho những người muốn trở thành tiến sĩ ca dao, tiến sĩ vè, tiến sĩ tiếu lâm bằng ngôn ngữ Việt Nam, chữ nghĩa Việt Nam. Trên trái đất tròn hai đầu hơi dẹt, chỉ riêng nước Đại Việt của những ai mang huyết thống Bách Việt mới có ca dao. Cộng sản không có ca dao. Tư bản không có ca dao. Ta chót quên ca dao, từ hơn một thế kỷ nay, ù ù cạc cạc dưới vùng trời trong sáng, mà ngỡ tốí tăm, mang thân phận Bách Việt cam đành làm tôi mọi cho tư bản và cộng sản với giá rẻ mạt. Bây giờ, ta thấy gì ở lũ chủ nhân ông cộng sản, và tư bản?? Ta thấy thật rõ, phường tư bản, phường cộng sản rặt một bầy gian dốí, chuyên môn dùng thủ đoạn ăn cướp, ăn cắp, ăn giật hết hạnh phúc của dân tộc ta 4000 năm văn hiến. Ta chém giết lẫn nhau. Vì, cộng sản và tư bản. Ta thù hận lẫn nhau. Vì, tư bản và cộng sản. Tất cả ở một nỗi buồn: Ta chót quên ca dao, đánh giá tổ tiên ta vào hạng văn chương bìng dân(!), và để ca dao mốc thếch, rêu xanh trùm kín, ngậm đắng cay thương hại dân tộc ngàn năm thống khổ! Đã nhìn tận mắt cộng sản, và tư bản, thế ta phải vun trồng lại ca dao. Trước hết, ta làm sáng giá ca dao bằng cách nhất tâm hoan hỉ đón nhận luận án tiến sĩ ca dao. Người Việt Nam cấp bằng tiến sĩ cho người Việt Nam. Ở các trường đại học. Ngoại nhân cũng được nộp luận án tiến sĩ ca dao, với điều kiện bắt buộc, ngoại nhân phải am tường ngôn ngữ Việt Nam, chữ nghĩa Việt Nam. Có quyền bính trong tay, thực thi việc này quá dễ dàng. Trừ phi, những người nắm quyền bính trong tay lơ là, coi ca dao là đồ bỏ!
Đừng tưởng tiến sĩ ca dao là trò chơi, ai thi chả đậụ Tưởng như vậy, chẳng khác chi những người có quyền bính trong tay, tưởng ca dao là đồ bỏ, tưởng cộng sản phôi pha, đi làm kiếp đầy tớ cho tư bản, tưởng dân tộc no đủ hạnh phúc, nhưng tư bản chỉ nốí tiếp ăn cướp, ăn cắp, ăn giật hạnh phúc còn sót lại của dân tộc. Tiến sĩ ca dao, đầu tiên, là người yêu dấu ca dao, hiểu biết ca dao. Người tiến sĩ ca dao này không trình luận án bằng sưu tầm, nghiên cứu sách vở ca dao đã xuất bản. Mà, nghiên cứu, sưu tầm, ở ngoài cuộc đời, ca dao mới toanh, chưa có sách vở nào ghi chép. Tiến sĩ ca dao đi, sống, và viết, và học dân gian. Tiến sĩ ca dao không giống những tiến sĩ khoa bảng quanh khu đại học, xa lìa dân gian thuần chất, đơn giản, mộc mạc, và đầy yêu thương. Tiếng sĩ ca dao không ghi chép những câu ca dao suông tình, còn phải xác định không gian, và thời gian xuất phát của ca dao. Thế thì, sự nghiên cứu của tiến sĩ ca dao lợi ích biết bao cho sử gia và văn học sử gia. Có lợi cho lịch sử và văn học đất nước. Tiến sĩ ca dao âm thầm nghiên cứu luận án của mình, hai ba năm chưa chắc đã xong.
Thí dụ:
Tiến sĩ ca dao đi, sống, viết , và học ở tỉnh Thái Bình. Thái Bình có 12 phủ, huyện. Mỗi huyện có nhiều tổng xã. Nghiên cứu ca dao ở một huyện như huyện Phụ Dực, nơi xuất phát nhiều ca dao của tỉnh Thái Bình, mà khi xưa là Kiến Xương phủ, muốn cho luận án thành một tác phẩm lớn, tiến sĩ tiêu mất 3 năm, chưa đủ. Tiến sĩ, bấy giờ, y hệt nhà báo. Vai đeo cái máy ghi âm, đi kiếm khắp nhân gian già hay trẻ, thanh niên hay nhi đồng, ở chốn thôn quê, phỏng vấn họ về ca dao, vè, tiếu lâm, nói chuyện với họ, và thu hết trả lời của họ. Ôi, những cuốn băng đáng giá bạc tỷ! Tiến sĩ phải ăn ngủ chung với nhà nông dân. Sự kiện này mới nảy sinh ra ca dao cũ hãy còn mới nguyên, vì các nhà nghiên cứu, sưu tầm ca dao ít ỏi, sử sách không hề biết đến mà viết, mà ghi chép. Cứ đọc Kinh Thi Việt Nam của ông Trương Tửu thì rõ. Cuốn sách mỏng dính, ca dao chẳng đáng là baọ Tiến sĩ phải đến từng làng trong huyện lỵ, hỏi xã trưởng nơi ở của những tay văn học già nua, tìm đến tận nhà hỏi han, chắc chắn, những tay văn học nhà quê tỏ tường văn chương bình dân. Và, tiến sĩ có luận án trứ danh, in cả ngàn trang không hết. Và, dân tộc có hàng ngàn tác phẩm ca dao. Nước Việt Nam có bao nhiêu tỉnh lỵ?? Mỗi huyện lỵ có bao nhiêu làng xã?? Một huyện lỵ cung cấp luận án cho tiến sĩ. Nhiều quá. Năm làng xã cung cấp luận án cho tiến sĩ. Là vừa đủ. Vừa làm luận án, vừa học nhân gian, vừa biết rõ tình ý của nhân gian, những tiến sĩ ca dao sẽ làm thay đổi cuộc đời, nếu họ chấp chính.
Còn tưởng tiến sĩ ca dao là trò chơi, ai thi chả đậu nữa không?? Khi manh áo gấm ca dao in thẫm Vinh Quang khoác lên một đời người, đời người ấy đã thực hiện đúng ca dao:
Trí khôn sắp để dạ này
Có công mài sắt có ngày nên kim
Đời người ấy vốn ghét nhân sinh quan của đời người Chúa Chổm, những đời người Chúa Chổm.
Vua Ngô băm sáu tàn vàng
Chết xuống âm phủ chẳng mang được gì
Chúa Chổm uống rượu tì tì
Chết xuống âm phủ khác gì vua Ngô
Bao giờ, chúng ta có tiến sĩ ca dao?? Bao giờ, chúng ta có tiến sĩ vè?? Bao giờ chúng ta có tiến sĩ tiếu lâm??
Về Với Ca Dao
Duyên Anh
7-10-1994
