Khi lên tiếng kêu gọi cùng nhau tẩy chay công ty nước giải khát Tân Hiệp Phát, công ty nước mắm Masan, công ty taxi Mai Linh, đa số bà con ta chỉ thấy đó là một việc phải làm để bày tỏ thái độ ngay với kẻ gian, kẻ xấu, chứ ít ai dám nghĩ tới kết quả rộng lớn.
Chính vì thế mà chỉ sau một thời gian ngắn, rất nhiều người trong chúng ta thật sự giật mình khi thấy kết quả thành công vượt xa sự chờ đợi trên nhiều mặt:
- Giật mình về mức hiệu quả của phong trào tẩy chay. Chỉ sau vài tuần, cả 3 công ty nêu trên đều xiểng niểng, và chỉ sau vài tháng họ đã phải nói tới khả năng phá sản với các cổ đông.
- Giật mình về sự tham gia đồng loạt của bà con, đặc biệt những người bận rộn mưu sinh hàng ngày, ít khi nghe đến những chữ "đấu tranh", "quyền con người", "phản kháng", ...
- Giật mình về mức độ bó tay của kẻ xấu trước hành động khá đơn giản của bà con ta. Các công ty này đã vùng vẫy đủ chiều, từ thuê ca sĩ quảng cáo, trả tiền công an bảo kê, mua tòa án nặn tội, mướn báo chí tâng bốc, nhưng đều vô ích.
Có người đặt câu hỏi tại sao người Việt chúng ta lại bỡ ngỡ đến thế khi thế giới đã dùng phương thức tẩy chay này từ quá lâu rồi -- Ấn Độ từ thập niên 50, người Mỹ da đen từ thập niên 60, và người dân Nam Phi từ thập niên 80 của thế kỷ trước.
Có lẽ chúng ta thấy cách thức này mới lạ là vì các vết hằn tâm lý còn khá đậm nét. Những người sinh ra vào khoảng đầu thập niên 1980 trở về trước hẳn còn nhớ thân phận hèn mọn của "người tiêu thụ". Tại các cửa hàng nhu yếu phẩm, nơi bán hàng duy nhất trong xã hội, quyền uy tuyệt đối nằm trong tay các "cán bộ" ban ơn mua hàng. Người tiêu dùng dù có tem phiếu và sổ hộ khẩu vẫn phải nịnh bợ, thường xuyên năn nỉ, và có khi lạy lục để được ... mua. Họ thường bị cán bộ cửa hàng chửi xa xả vào mặt nhưng vẫn ráng nhoẻn miệng cười.
Một vết hằn khác là tâm thức "cam chịu phận làm con cái" dưới quá nhiều tầng, nhiều loại "cha mẹ". Những kẻ có quyền đương nhiên ngồi ghế "cha mẹ" vì họ có đủ quyền uy để làm đời ta khốn khó. Những kẻ có tiền cũng là loại cha mẹ thứ hai vì họ chơi thân và có khả năng "nhờ" loại cha mẹ thứ nhất ra tay cho đời ta khốn khổ. Vì vậy, đã từ rất lâu bà con ta xem hành động phản kháng lại các đại gia là chuyện vừa vô ích vừa thêm họa vào thân.
Từ thực tế đó, không phải đương nhiên mà 3 cuộc tẩy chay lớn kể trên thành công. Chúng ta có thể nhận dạng một số điều kiện tối thiểu phải có sau đây:
Trong tình trạng ngân sách cạn kiệt hiện nay, vũ khí tẩy chay kinh tế ngày càng quan trọng và có thể dùng được với cả những cơ quan vừa làm thương mại vừa nhận trợ cấp từ nhà nước, như các cơ quan báo đài. Khi bị cắt ngân quĩ từ nhà nước, nguồn thu nhập từ tiền quảng cáo đang trở nên quan trọng cho sự sống còn của họ. Cùng lúc đó, công an tuy không bị cắt ngân sách nhưng các nguồn thu nhập khác của họ sẽ bị chia nhỏ, và phải cạnh tranh kịch liệt với cán bộ các ban ngành khác.
Vì vậy, đã đến lúc cần suy nghĩ đến 2 hướng tẩy chay kế tiếp:
Ba lần ra quân thành công của năm 2016 đã đủ để xác định: Tẩy chay là vũ khí bất bạo động của toàn dân.
Vũ Thạch
Nguồn Việt Báo