Một tập hợp hai triệu con người nhưng sẵn sàng dạt ra hai bên đường cho một chiếc xe cứu thương đi ngang để rồi sau đó tụ họp trở lại như cũ. Hình ảnh đẹp đẽ này cho thấy người dân Hongkong đã trưởng thành từ rất lâu về ý thức trách nhiệm công dân của một quốc gia dân chủ. Nó rất khác xa hình ảnh mà Bá Dương đã viết về “người trung hoa xấu xí” trước đây. Người dân Hongkong không những biết tranh đấu cho quyền lợi của mình mà trong sự tranh đấu ấy tiềm tàng tố chất văn minh thật sự dù trong cơn nóng giận vẫn biết kềm chế để nhường đường cho một chiếc xe chở người cần chữa trị.

Ông Hải có thể là người liêm chính như nhận xét của Đại biểu Lưu Bình Nhưỡng, nhưng cũng có thể ông đang giận dỗi chế độ mà ông đang phục vụ. Bởi không giận sao được khi ông can đảm nhận lấy hàng triệu lời thóa mạ, chửi rủa khi mang quân đi xóa trắng vỉa hè cho cả hệ thống được tiếng thơm để rồi nhận những chức vụ ‘không xứng đáng’ với ‘công trạng’ mà ông đã bỏ ra trong quá khứ?

Trong những cuộc hành quân ấy Tô Thùy Yên không ít lần thấy vẻ đẹp tiềm ẩn phía sau những quả mìn tàn nhẫn, những bức tranh được ông phác thảo vội vã miêu tả cái mỏi mệt của thiên nhiên quyện lấy con người như một định mệnh khắc nghiệt. Con người thì rã rời trời thì thấp và ướt sũng, mây trên trời lục bình dưới sông tất cả như hòa nhịp cho một bản nhạc buồn chỉ có chiến tranh mới có thể tạo ra được: “Đây ngã ba sông, làng sát nước / Xuồng ba lá đậu kế chân bàn / Trời mới tạnh mưa còn thấp ướt / Lục bình, mây mỏi chuyến lang thang”

Cọp chết để da cho người đời làm thảm lót chân, trong khi người chết để lại tiếng thơm hay bốc mùi tùy vào hành vi lúc còn sống. Lịch sử rất công bằng không ai có thể thay đổi hay bóp méo nó để một kẻ phản quốc lại có thể trở thành anh hùng. Công trạng của một Đại tướng thường được chính thể mà người ấy phục vụ đẩy lên tới trời, nhưng khi thể chế thay đổi thì hầu như ngay lập tức, tiếng xấu dành cho họ cũng sẽ nổi lên từ nhân dân, những người theo dõi lịch sử bằng đôi mắt không vướng bận lợi lộc hay bè phái.

Vụ bắt giữ Hà Văn Nam cho thấy sự tùy tiện và coi thường luật pháp của người thi hành công vụ đã đến mức báo động. Hà Văn Nam hoàn toàn không có một hành động quá đáng nào khi đứng lên cùng bạn bè chống lại cái phi lý của các BOT bẩn. Bắt Nam là bắt công lý phải thần phục sức mạnh của các nhóm lợi ích. Bắt Nam là vỗ vào mặt nhân dân những cái tát mà trước đây một thế kỷ người Pháp đã từng làm và từng bị trừng phạt. BOT bẩn sẽ không bao giờ giải quyết được bằng sức mạnh vũ lực bởi sức mạnh của người dân đang âm ỉ dưới những tờ biên lai thu phí mà họ cắn răng trả hàng ngày khi đi ngang qua. Khi nào đồng tiền của họ còn bị bóc lột một cách công khai và hợp pháp thì ngày ấy họ vẫn còn đấu tranh dưới nhiều hình thức khác nhau.

Mâm cơn sáng mùng một tết có lẽ là mâm cơm tươm tất và ngon nhất trong năm. Mẹ và các chị đã hết sức chăm chút nó từ những ngày trước tết. Củ kiệu và tai heo đã được ủ trong những chiếc hủ sành tính sao cho đủ độ chua ngọt cần có khi bóc ra vào sáng đầu năm. Những khoanh bánh tét xanh ươm màu lá nằm tròn trĩnh cạnh dĩa dưa món đầy màu sắc. Nồi thịt kho măng vàng rực cùng với những chiếc bánh tráng đang chờ cuốn với rau sống là món chủ lực của bữa ăn đầu năm. Tuy ngon và mát mắt như thế nhưng không ai ăn no cả, hình như tiếng trống múa lân ngoài phố đang thúc giục mọi người.

Một sự thật khác rất quen với quan chức Việt Nam, quen đến nỗi trở thành máu thịt nuôi dưỡng chế độ đó là các dự án thầu luôn ưu tiên cho nước này trong khi họ có thể đoan chắc rằng giá khởi điểm luôn luôn bị đội lên trong thời gian thi công, nhưng vấn đề này họ cũng đã quen, đã từng cùng nhau đối phó chỉ có người dân và đất nước là chịu thiệt thòi vì tài nguyên tiền bạc đội nón ra đi. Nơi nào có công dân Trung Quốc, nơi ấy có hàng rào vây kín không cho dân bản xứ tiếp cận.

Giới tinh hoa thì có lẽ Việt Nam không mấy tự tin vỗ ngực xưng danh với thế giới vì sự thật đau lòng trong bao năm qua chưa thấy một cá nhân nào có dấu ấn lớn lao cho đất nước trong mọi lĩnh vực chứ đừng nói là một nhóm hay một giới. Có chăng là những trí thức ưu thời mẫn thế, chán nản thể chế và buộc phải im lặng mà sống như những người bình thường. Tinh hoa nào còn đọng lại được trong một xã hội với câu kinh vạn năng “Tiến nhanh, tiến mạnh, tiến vững chắc lên Xã hội Chủ Nghĩa”?

Chị Thùy Dương đã chứng minh sự xem thường pháp luật của công an khi tiếp tay cưỡng chế đất của người dân. Chị nêu trường hợp cụ thể của một người đang có mặt trong phòng họp, chị nói với báo chí: “Các anh chị báo chí lưu ý phía bên kia là một bà tóc bạc, UBND quận Hai đã lấy đất người dân xây trụ sở cho mình, hôm đó chính lực lượng công an nhân dân đã kề súng vào đầu con trai của cô đó và nói rằng “mày cần đất hay cần mạng?” vậy công an nhân dân để làm gì, bảo vệ cái gì?” Sự thật qua lời phát biểu của chị Thùy Dương không ai ngạc nhiên, người ta chỉ ngạc nhiên khi sự thật ấy lại bày ra công khai trước dư luận. Công an là lá chắn là thanh kiếm của đảng thì ai cũng biết nhưng công an công khai kề súng vào đầu người dân để cướp đất thì ít ai được thấy.

Những cái tát này làm cho xã hội bừng tỉnh vì đã sống quá lâu trong một môi trường thụ động và an phận. Vai trò phụ huynh bị cha mẹ xem thường và tâm lý giao trọn gói cho thầy cô khiến học sinh tê liệt không dám phản ứng. Mỗi lần các em bị đánh một cách bất thường trong lớp cha mẹ thường cho rằng thầy cô giáo luôn luôn đúng, câu thành ngữ “Thương cho roi cho vọt” đã trở thành xương thịt của không ít người mặc dù bây giờ họ đã biết rằng từ lục địa này tới lục địa khác chỉ sau vài giờ bay, không như thời của cha ông họ, những người nghĩ ra câu nói này, từ Hài nội vào Sài gòn phải mất hàng tháng trời đằng đẵng. Tuy nhiên những cái tát này trên hết phải dành cho luật pháp nước CHXHCN Việt Nam, bởi hệ thống pháp luật xứng đáng được nhận những cái tát như thế.