Nghĩa tử là nghĩa tận

Phải Lên Tiếng, Đừng Im Tiếng

"Nghĩa tử là nghĩa tận". Tôi không biết thành ngữ này từ đâu mà có, nhung tôi thấy nó sai quá chừng, hoặc là con nguời làm cho nó sai vì cố tình diễn tả lệch lạc đi. Chết là hết. Vâng, đúng chết là hết chứ còn gì nữa. Chết là hết thở, chết là thân xác không còn ai trông thấy nữa vì nằm sâu duới đất, hoặc đuợc đốt thành tro bụi, hoặc đuợc đem lên núi nuôi sống chim ung… Nhưng có những cái chết nguời đời không dễ gì quên đuợc, của những nguời danh tiếng, dù tiếng tốt hay tiếng xấu.

Ngày xưa, lúc còn nhỏ, khoảng năm 1943-1944, khi đi ngang qua "Nhà việc" Gò Công, tức là tòa Thị chính bây giờ, thì tôi thấy có một tượng đài to lớn, rất oai nghi, với hình một nguời mặc quân phục trắng, tay cầm gươm nhìn ra sông. Tôi không biết tuợng này được đặt tại đây từ khi nào? Ở phía duới tượng đài có ghi "Lãnh binh Huỳnh Công Tấn (1840-1877)". Thấy thì thấy vậy, chứ tôi không tìm hiểu coi ông này là ai mà đuợc nguời Pháp nể trọng, phong chức "Lãnh binh" nhu vậy. Về sau này tôi mới biết đó là chức vụ cao nhất về quân sự của một tỉnh thời Pháp thuộc. Mỗi ngày, nhìn mãi tượng đài uy nghi đó, tôi đâm ra mến phục và kính phục người mặc áo trắng cầm gươm này. Đến năm 1945, một hôm đi ngang qua tượng đài Lãnh binh Tấn, tôi thấy không còn bức tuợng nữa mà phía duới đất ngay đó, là một đống gạch vụn, đổ nát, tuợng gảy cổ, chân nằm một nơi, tay nằm một nẻo.

Về sau, khi vào Trung học Gò Công, tôi mới tìm hiểu và đuợc biết tuợng Lãnh binh Tấn do nguời Pháp dựng lên tại cuộc đất quan trọng bậc nhất này của thành phố Gò Công là để ghi công một nguời tên Huỳnh Công Tấn. Nguời này vốn là một thuộc hạ của ông Trương Công Định, một lãnh tụ chống Pháp thời vua Tự Đức, nhưng bị ông Trương Công Định sa thải vì nhiều việc bê bối của ông ta. Tức mình, ông ta lên Saigon, đầu thú với nguời Pháp và ngày 19-08-1864, ông ta dẫn quân lính Pháp về làng Kiểng Phuớc (Gò Công) để phục kích và bắn ông Trương Công Định trọng thương tại Đám Lá Tối Trời. Biết không còn chống cự đuợc nữa, ông Trương Công Định tự sát.

Nếu đem câu "Nghĩa tử là nghĩa tận" ra áp dụng cho truờng hợp này, tôi thấy không đúng vào đâu cả. Nếu chết là hết, không ai đuợc nói gì đến nguời chết nữa, thì cái tên "Lãnh binh Tấn" này cũng không ai đụng tới. Nhưng ác hại thay, mỗi lần nguời đời nhắc nhở tới ông Truong Công Định thì thường hay có tên phản thầy, phản chú "Lãnh binh Tấn" đi kèm. Nếu nói "nghĩa tử là nghĩa tận" thì một tên cuớp giết người, khi nó chết rồi thì để nó yên sao? Vậy thì chúng ta rút ra bài học gì cho hậu thế? Cứ ăn cuớp đi, cứ giết nguời đi, khi chết thiên hạ không còn nói tới nữa!

Về chuyện Nguyễn Cao Kỳ cũng vậy. Vài kẻ lỡ "ăn cơm chúa phải múa tối ngày" dựa vào câu "nghĩa tử là nghĩa tận" để bảo thiên hạ thôi đừng nói gì đến NCK nữa, để lịch sử phán xét. Lịch sử là ai vậy? Chừng nào phán xét? Tại sao xã hội không phán xét bây giờ, ngay bây giờ để lấy đó làm bài học dạy cho con cháu chúng ta cách sống ở đời, cư xử nhau cho phải phép, không đàng điếm, không lừa thầy, không phản bạn, không mạt sát đồng huong, không kích bác đồng đội, không khiếp nhuợc bợ đỡ kẻ thù, không hèn hạ tìm miếng đỉnh chung…

Viết đến đây, tôi lại nhớ vào năm 1965, tôi đuợc một nguời bạn thân lúc còn học ở Collège Le Myre de Vilers (Mỹ Tho) là Nguyễn Thanh Lịch rủ vào câu lạc bộ Huỳnh Hữu Bạc ở Tân Sơn Nhất để xem một màn vũ thật đặc biệt, có một không hai ở VN. Nguyễn Thanh Lịch, quê ở Bến Tranh (Mỹ Tho) lúc đó là phi công truởng của Công ty Hàng Không Việt Nam, thường xuyên lái máy bay hàng không dân sự qua Đài Bắc và Hồng Kông. Năm 1974, Lịch tử nạn khi bị không tặc ở Phan Rang.

Đuợc Lịch rủ, tôi cũng ham hố, muốn vào câu lạc bộ này để xem coi thế nào. Hon nữa, mình là một dân sự, làm sao có dịp để vào câu lạc bộ nhà binh không quân này. Ngàn năm một thuở, dịp may hiếm có, tôi liền tháp tùng Nguyễn Thanh Lịch vào câu lạc bộ Hùynh Hữu Bạc và đuợc xem một màn thoát y vũ của một cô gái Đài Bắc với những trò luyện tập hiếm có, dùng nội công để điều khiển "bộ phận" của cô ta như:

- hút thuốc,
- thổi tắt ngọn đèn sáp,
- giữ thật chặt trái ping-pong trong "người",
- hoặc dùng "nó" để cầm bút viết chữ “Good luck” trên một tờ giấy và đua tờ giấy đó cho khách giữ làm kỷ niệm v.v...

Lịch cho tôi biết rằng, ông Tuớng (tức Nguyễn Cao Kỳ) phải cho máy bay riêng từ Saigon qua Đài Bắc để rước cô này về trình diễn một đêm duy nhất ở CLB Huỳnh Hữu Bạc và sáng mai cũng sẽ đưa cô ta trở về Đài Bắc.

Bây giờ nghĩ lại - không hiểu thuở đó tại sao tôi không nghĩ - tôi thấy không ổn chút nào. Năm 1965, nghĩa là sau cuộc đảo chính Tổng Thống Ngô Đình Diệm 2 năm, đất nước đang lúc gặp nhiều xáo trộn, thù trong lẫn giặc ngoài. Thế mà những kẻ uy quyền, ăn trên ngồi truớc thiên hạ, đua đòi ăn chơi sa đọa kiểu đó... như vậy mất nuớc là phải.

Vịn vào thành ngữ “Nghĩa tử là nghĩa tận” để bảo chúng ta phải im lặng để yên cho nguời chết, để yên cho kẻ cuớp, để yên những kẻ vô luân, vô đạo thì vô tình chúng ta sắp chung những anh hùng và những kẻ không ra gì vào chung một danh sách.

Thế thì ngày nay không ai dám nói tới Lãnh binh Huỳh Công Tấn nữa sao? Nghĩa tử là nghĩa tận mà! Những vị anh hùng ngày xưa cũng như những anh hùng thời đại như Lê văn Hưng, Nguyễn Khoa Nam, Lê Nguyên Vỹ, Trần văn Hai, Phạm văn Phú, Hồ Ngọc Cẩn…, chúng ta cũng quên hết sao? Chết là hết, không đuợc nói tới nữa sao?

Anh hùng cũng như tuớng cuớp, tuớng cuớp cũng như anh hùng, khi đã chết. Như vậy có công bằng không? Luân lý, đạo lý ở đâu, sao không rút ra từ đó những những bài học để cho con cháu chúng ta sau này biết để mà lấy đó làm gương, giữ mình.

Thành ngữ “Nghĩa tử là nghĩa tận” không nên đem ra áp dụng không đúng chỗ. Đấy chỉ là một lối nói lấp liếm cho qua, vì thiên hạ đuối lý nên đem ra dùng, khi không còn biện thuyết nào nữa để bênh vực những nguời mà họ không còn lý do, chữ nghĩa gì để bênh vực đuợc nữa.

Nhạc Si Lê Dinh