Ông Chu Văn An, Công đức & Khí tiết đẹp tựa trăng rằm...!!

Tiểu sử: Chu Văn An (1292–1370), tên thật là Chu An, hiệu là Tiều Ẩn, tước Văn Trinh Công, người đời quen gọi là Chu Văn An hay Chu Văn Trinh. Ông thi đổ Thái Học Sinh ( t. đương Tiến Sĩ ). Những thế hệ hậu sanh tôn Ông là Tổ của nền Nho gia nước Việt.

Quê ở làng Văn Thôn, xã Thanh Liệt, huyện Thanh Trì, Hà Nội.

Ông được vua Trần Minh Tông mời làm Tư Nghiệp Quốc tử giám, dạy  Thái tử Trần Vượng, tức là vua Trần Hiến Tông sau nầy.

Đến đời Dụ Tông, nhiều quyền thần gian nịnh, Chu Văn An dâng Thất Trảm Sớ xin nhà vua chém bảy tên, nhưng vua không nghe. Chán nản Ông từ quan về ở núi Phượng Hoàng (Chí Linh, Hải Dương), lấy hiệu là Tiều Ẩn (người đốn củi ở ẩn) dạy học, làm thầy thuốc, viết sách... cho tới khi mất.
Học trò Ông có nhiều danh sĩ đổ đại khoa, làm đại quan, như: Phạm Sư Mạnh, Lê Quát... nhưng mỗi khi đến thăm thầy đều cung kính lạy hỏi ở dưới giường.

Tác phẩm của cụ Chu Văn An gồm: Thất trảm sớ, Tiều Ẩn thi tập, Linh Sơn tạp hứng, Giang Đình tác, Tứ Thư Thuyết Ước, Thanh Trì Quang Liệt di thư... đa số đã bị quân Minh ăn cướp đem về Tàu.

Tiều Ẩn thi tập, là tập thơ, mô tả thú u nhàn thanh cao ung dung tự tại cuả người ở ẩn.

Ông là người trong sạch, thẳng thắn, nghiêm nghị, chí công, lẫm liệt...

Trong " Việt Sử Tổng Vịnh " cuả vua Tự Đức có thơ ngợi khen:

Chu Văn An
Thượng tường sơn đẩu thế gian sư
Tâm dự nhân quai nhứt khứ trì
Thất trảm sớ thành thiên địa giám
Trực thanh bất cọng hữu Trần suy!  
                                Vua Tự Đức
Bản dịch:
Non cao Bắc Đẩu rạng ngời,
Làm thầy thiên hạ muôn đời soi gương
Về thôi, sớm liệu tìm đường
Vua không chuẩn sớ chém phường gian manh
Lòng trung giải với trời xanh
Nhìn Trần suy - mạt cho đành lòng sao?
                                 Lam Giang dịch

Riêng, kẻ hậu học ngưỡng vọng tiền nhân, có bài thơ kính cẩn xưng tụng:

Ông Chu Văn An
Vãn Trần lẫm liệt cụ Chu An
Dâng sớ chém đầu bẩy nịnh gian
Phù thiện nan thành treo trả ấn
Khuyến vua bất toại cáo từ quan
Mở trường đào tạo trang cao sĩ
Viết sách ngợi ca nguyệt hạ nhàn
Tiều Ẩn gương trăng ngời khí tiết
Hương hoa Sứ trắng vượt thời gian...!!
            Nguyễ̃n Minh Thanh cẩn bút

Lời bàn: Sự Nghiệp phò vua của cụ Chu Văn An tuy không bằng Ông Tô Hiến Thành đời Lý. Song Công Đức và Khí Tiết thì cao vời lồng lộng, đã để gương sáng như trăng rằm cho hậu thế soi chung...

Nguyễn Minh Thanh biên soạn
( GA, ngày Lễ Mẹ, năm 2020 )

Nguồn:
Wikipedia Chu Văn An
VN Danh Nhân Từ Điển, tg Nguyễn Huyền Anh