Nhớ Thanh tâm Tuyền

Từ Hoàng Liên Sơn, trong hang “Tuyệt Tình Cốc” chúng tôi bị lùa lên xe chở về trại tù Hồng Ca, Yên Báy; lúc khoảng 10 giờ sáng tháng 12 năm 1977. Ở đây, Quân Đội bàn giao cho Công An. Kể từ ngày “trình diện” ở trường Petrus Ký, bị lùa lên Trảng Lớn, bị đưa về Long Khánh, bị vụ nổ kho đạn tại Long Khánh rồi chuyễn qua Long Giao, ngồi tàu thủy bảy ngày ra Bắc, chui vô toa xe lửa chở xi măng lên Yên Báy, qua phà Âu Lâu, chui vào hang “Tuyệt Tình”... Chúng tôi đều ở dưới sự kèm kẹp của “Quân Đội CS”

Nhưng chuyến về lại Hồng Ca Yên Báy kỳ nầy thì khác. Khi xe rẽ vào khu đất trống thì chúng tôi thấy lố nhố toàn công an mặc đồng phục màu vàng. Lúc ấy là mùa đông, cho nên họ trang bị quần áo mùa đông đủ bộ để trình diễn cũng như “hù” rất ư là “tâm lý chiến”! Chúng tôi được mở còng, xuống xe, đem hành lý trải dưới đất, bày ra cho “cán bộ” khám kỹ từng thứ. Lần đầu tiên gặp “áo vàng”, có nghĩa là kể từ đây chúng tôi không còn sống với bộ đội CS mà đã được giao qua cho Công An coi. Kể từ cái ngày này, kỷ luật của áo vàng khác với áo xanh rất nhiều. Khi ở với áo xanh, hình như cũng là dân “lính” nên đối xử với nhau cũng rất “lính”. Nhưng khi áo vàng đứng trước mặc thì... Hỡi ôi! Đêm cô quạnh thảm sầu đã điểm!

Một hôm đang cuốc đất trên đồi để trồng bắp cải, xu hào cho cán bộ, tôi gặp một người trông rất quen, mà cũng là rất lạ. Trông quen vì hình như đã gặp ở đâu đó, lạ là vì anh ta không ở trong nhóm đi chung từ hang “Tuyệt Tình Cốc”. Anh ta đang cúi xuống ôm cỏ cho vào hầm để làm “phân xanh”. Anh gật đầu chào tôi, không nói, không quay lại lần thứ hai, xăm xăm bước về phía trước. Dáng gầy nghiêng nghiêng theo bó cỏ, chiếc nón lưỡi trai cũ, bên ngoài bộ áo tù màu xanh có mấy sọc trắng là cái áo bằng bao cát, có lẽ anh mang từ trong Nam ra làm kỷ niệm. Hồi còn ở trong Nam, chúng tôi hay lấy bao cát may áo, may túi xách... Cũng nên nói qua về cái gọi là “phân xanh”: Đó là tất cả cỏ, lá cây đem nhồi xuống một hầm, phủ đất lên trên, thời gian chừng ba tháng thì cỏ và lá cây thành phân. Người ta đào hầm phân xanh lên đem bón cây, phân màu đen xanh. Lúc chúng tôi ở Bắc, phân xanh trộn với phân Bắc (phân của tù thải ra buổi tối trong thùng, buổi sáng gánh ra đồng hòa với nước bón rau...) là độc nhất vô nhị để ta tự làm, và tự ăn trở lại...

Trở lại cái anh chàng vừa lạ vừa quen kia. Khi chiều tối, tôi hỏi thăm mấy anh em trong lán 2, có biết anh ta là ai mà sao quen quá. Nhiều người nói thường gặp anh ta đi lao động với lán 4 nhưng ít khi nói chuyện hay chào thân mật vì anh ta thường làm thinh và lánh mặt hay lảng tránh anh em tù! Nhưng có một anh trong góc phòng lớn tiếng nói: “A! Mấy anh hỏi cái ông ốm tong bên lán bốn hả! Nhà thơ Thanh Tâm Tuyền chứ ai mà hỏi!” Cả lán 2 chúng tôi cùng “À” một tiếng. Có anh bên góc khác nói to: “Ủa! Sao lạ vậy cà! Nhà thơ Thanh Tâm Tuyền thì tôi biết mà sao kỳ nầy thấy khác quá không nhìn ra. Tánh ông ta là vậy đó, ít nói và cẩn thận lắm. Nhưng cũng có người cho là ngông. Thi sĩ có tài và có tiếng đều ngông. Riêng Thanh Tâm Tuyền thì tự cao...!” Lại có tiếng nói khác: “Mầy thử lấy gương soi mặt mầy xem mầy có nhận ra mầy hay không mà biểu mình nhìn ra Thanh Tâm Tuyền sau bao nhiêu là nghiệt ngã... Vào trong nầy chẳng ai tin ai, thằng hay ông cũng thế! Ông ta chán đời không muốn giao thiệp thì thôi, trách làm gì!”

Mà quả là như thế! Đó là nhà thơ Thanh Tâm Tuyền. Ngày hôm sau, khi anh ta ôm cỏ vượt qua chúng tôi, cả bọn đồng thanh: “Chào nhà thơ Thanh Tâm Tuyền!”. Anh ta hơi bối rối quay lại chúng tôi, mĩm cười, cái đầu gật gật: “Chào!... Thơ với thẩn gì nữa!” Chỉ có thế rồi không gặp lại anh lần nào nữa trong thời gian chúng tôi cùng bị nhốt ở trại tù Hồng Ca, Yên Báy. Đến khi cả một nửa số tù bị lên xe, hai người một cái còng sắt (còng do thợ rèn làm) di chuyển một ngày đường núi rừng trùng điệp ngoằn ngoèo để đến trại tù Tân Lập thuộc tỉnh Vĩnh Phú thì Thanh Tâm Tuyền và chúng tôi mới được ở chung một lán.

Ở phân trại K2 Tân Lập, Vĩnh Phú, chúng tôi sinh hoạt với nhau lâu nhất cho đến khi anh bị lên xe chuyễn trại vào một đem tối trời. Thanh Tâm Tuyền là một người anh hết sức điềm đạm, cẩn thận và hay... Đa nghi, có chút tự cao và kiêu hãnh; nhưng là đối với cán bộ trẻ, quản giáo hay dạy đời theo bài học thuộc lòng! Có thể nói anh là mẩu người của Tình Báo chứ không phải là tay văn chương thơ phú! Anh rất kín dáo, tâm sự có chừng có mực, khuyên bảo đàn em có tình có lý nhưng lúc nào cũng gieo vào đầu đàn em mấy chữ: “Đừng tin cho đến khi thực tế!” Anh hút thuốc lào và có một ống điếu cầy khắc con rồng mang từ Nam ra. Mỗi khi đến chổ anh nằm, lấy cái điếu treo trên vách, xin anh một bi, hít một hơi dài rồi xĩn lăn... Anh cười: “Chú mày còn trẻ, hãy cẩn thận sức khỏe còn về với vợ con. Anh già rồi...” Tôi trả lời: “Anh hơn em chỉ có sáu tuổi thôi mà cứ như là ông lão tám mươi! Em là Hướng Đạo Sinh. Chổ nào em cũng vui được, em không có buồn vì cả nước đi ở tù chứ đâu phải một mình ta! Anh nên thích ứng với hoàn cảnh để còn mai kia ta về làm lại vần thơ xưa...” Anh ngó tôi cười mỉm: “Chú mày hay nhỉ! Vần thơ nay có không mà tìm thơ xưa!” Hai anh em cùng cười! Anh thường “được” cho ở trại không đi lao động để viết hàng mấy trăm tờ giấy về lý lịch và quá trình hoạt động của anh. Không hiểu sao anh cứ bị viết đi viết lại hoài. Ngồi một mình hút thuốc lào và viết cho đến chiều tối khi anh em lao động về mới được nghĩ...

Anh Thanh Tâm Tuyền ngoài mặt có vẽ khinh đời như thế nhưng ở chốn riêng tư, anh là một người anh hết sức tuyệt vời. Anh hay dặn dò những điều mà đám sĩ quan trẻ hay xửng cồ cải nhau với “bò vàng”. Anh nói, “mình đang nằm trong rọ, hãy kiên nhẫn và bắt chước Tôn Tẫn, hay có khi cũng phải làm kẻ luồn trôn...” Tóm lại, anh là một người anh rất mực kính quí của chúng tôi. Anh đổi trại một thời gian thì tôi được về. Trước khi cho về, họ chuyễn tôi đến K5 là phân trại chỉ huy. Nơi đó tôi gặp lại Thanh Tâm Tuyền trong thiếu thốn, tiều tụy... thiếu cả thuốc lào!

Hôm trước khi nhận giấy ra trại, chúng tôi nghe anh bị một tên đội trưởng đội Lâm Sản, không biết lý do gì đánh anh Thanh Tâm Tuyền khi anh ta tìm vào chổ của mấy người đó xin lửa hút thuốc lào(?). Chúng tôi bèn tìm đến nơi phòng ngủ của tên này hỏi tội và nói là về Saigon sẽ báo cho vợ hắn biết về hành động làm chó săn, đánh anh em tù như thế nào... Nhưng khi nghe tin ấy, anh TTT tìm đến chúng tôi và khẫn cầu đừng làm to chuyện. Theo anh thì trong hoàn cảnh nầy đừng nên làm cho gia đình của họ đau lòng. Vì thế nên khi về Saigon, chúng tôi đã cho vụ đó chìm xuồng!

Sau này khi vô lại Nam và anh được trở về với gia đình, chúng tôi không có dịp gặp lại nhau cho đến khi nghe anh qua định cư ở Minnesota. Thăm hỏi nhau một vài lần, nhưng hình như về sau nầy anh không muốn giao du hay tâm sự gì về cái quá khứ sầu đau kia nữa nên chúng tôi ít liên lạc. Rồi năm 2005, nhóm anh em tù K2 Tân Lập họp mặt bỏ túi tại nhà anh Nguyễn Quyết Thắng ở Nam Cali, chúng tôi có bàn tới anh Thanh Tâm Tuyền về cái bệnh phổi của anh. Anh em nói vì trong tù anh Tâm Tuyền hút thuốc lào quá sức nên bị phổi. Tôi phản đối vì chẳng có ai trong tù mà không hút thuốc lào cả. Không biết sau nầy anh có bỏ hút hay không thì chúng tôi có ai biết được!

Nghe tin anh đã nằm xuống với cái tuổi 70 cũng là thọ rồi! Lúc vào tù chỉ có 40 tuổi thôi, cái tuổi đang lên như diều của một nhà thơ nổi tiếng và là một cây bút được cả nước ưa thích... Ôi! Thôi thì, chúng tôi, những đàn em từng đồng cam cộng khổ với anh trong các trại tù từ Nam ra Bắc; xin thắp nén hương lòng thành tâm cầu chúc anh trở về với những vần thơ của chính anh! Nếu có linh thiêng, xin phò trợ cho mọi người trong những ngày còn lại được vuông tròn. Anh hãy nhắm mắt lại yên nghĩ và cầu cho quê hương Việt Nam ta một tương lai như anh từng mong ước trong tù...!

Lê Anh Dũng