LỜI DẠY ĐỜI
Tình cờ vào trang nhà của ông TS Lê Thẩm Dương [1], đọc được lời dạy đời của ông cho các người trẻ, các sinh viên như thế này (Nguyên Lạc tôi ghi nguyên văn)
"Sư tử thấy một con chó điên liền nhanh chóng tránh mặt
Sư tử con nói:" Cha dám sống chết đánh nhau với hổ, cùng báo so tài. Sao lại tranh né một chó điên, mất mặt quá!"
Sư tử cha hỏi:" Con thấy đánh thắng một chó điên vinh quang lắm sao?"
Sư tử con lắc đầu
-- "Lại để cho chó điên cắn cho thì có xui xẻo không?"
Sự tử con gật đầu.
-- " Như vậy chúng ta trêu trọc chó điên làm gì?"
BÀI HỌC: Người nào đó không xứng làm đối thủ của bạn, tốt nhất đừng tranh luận với những người không có tố chất, chỉ cần mỉm cười rồi rời xa họ, đừng để cho họ cắn bạn..."(sic)TS. Lê Thẩm Dương
Thấy có quá nhiều người trẻ, sinh viên hít hà khen thưởng và ca tụng.
Tôi xin tặng ông Lê Thẩm Dương thêm chuyện này cho " đủ bộ tam sên" (ngôn ngữ đời thường trước 75).
QUAN XỬ ÁN
"Có hai người tranh cãi nhau, một người nói 4 x 4 = 16 , một người nói 4 x 4 = 17. Cuộc tranh cãi gần đến ẩu đả, phải đưa đến quan.
Quan xử:
-- Thằng nói 4 x 4 = 17 được về, giữ thằng nói 4 x 4 = 16 lại và lôi nó ra đánh 20 gậy.
Tên nói 4 x 4 = 17 mỉm cười tự đắc, nghênh mặt đi về. Thắng nói 4 x 4 = 16 ở lại. Sau khi bị đánh đủ 20 gậy đau thấu xương, tên nói 4 x 4 = 16 vẫn còn ấm ức, nhất định đòi gặp lại quan và bẩm:
- Thưa quan, sao con trả lời đúng mà lại bị đánh?
Quan trả lời:
- Mày biết rõ đó là đúng mà sao còn cãi với thằng ngu làm gì? Cái tội của mầy không phải là nói sai, mà là không hiểu nhân tình. Sao lại phải tốn thời gian quí báu của mình cho thằng vừa đã ngu mà còn cố chấp! Mầy bị đánh là đáng. Còn thằng ngu kia cho nó về với xã hội, xã hội sẽ dạy nó, mầy có nói cỡ nào nó cũng không nghe đâu!"
LUẬN BÀN
Nguyên Lạc tôi xin được phép "động não" bàn về lời dạy của ngài tiến sĩ "dạy đời" trên.
1. Bàn về chuyện Sư tử
a. Phần "Bài Học" thì "có thể" đúng, tuy nhiên có vấn nạn ở đây:
"Người nào đó không xứng làm đối thủ của bạn, tốt nhất đừng tranh luận với những người không có tố chất" (Lê Thẩm Dương)
-- Làm sao xác định ai là không xứng đáng đối thủ, không tố chất? Sao tự đại (selfie) quá vậy. Ở đời ai cũng có mặt ưu và khuyết, đừng ngông cuồng cho rằng mình hơn người.
-- Không nên xem thường trình độ người khác, cho dù họ thuộc tầng lớp nào trong xã hội. Ông Khổng Tử mà còn nói "hậu sinh khả uý" thì ta là ai mà dám đánh giá người này không đủ trình độ để đặt vấn đề có nên tranh luận với họ hay không?
"Tương truyền Khổng Tử đã có một cuộc đối đáp thú vị với cậu bé thần đồng 7 tuổi Hạng Thác. Hạng Thác hỏi Khổng Tử nhiều điều mà Khổng Tử không trả lời được, nên chịu phục Hạng Thác. Khổng Tử nói cùng các học trò rằng : “ Hậu sanh khả úy.” (kẻ sanh sau đáng sợ thật). Câu “hậu sinh khả úy” ngày nay được dùng để khen ngợi lớp người trẻ có thể vượt xa cha ông̣, đáng được tôn trọng" (Cổ Học Tinh Hoa)[2]
b. Phần dẫn dụ (chó điên) thì chưa chắc?
-- Ở Mỹ, khi đang đi hoặc chạy xe, thấy một khúc cây to hay một hòn đá to ngáng đường, có thể gây tai nạn cho người, người Mỹ thường dừng lại, dời vật đó đi để những người đến sau không bị tai nạn, còn cái ông này dạy chỉ tránh đi (giống như nhiều dân VN của chúng ta) để tự mình được an toàn thôi, những người khác mặc kệ - chủ nghĩa mackeno? Vậy có phải là minh triết không?
-- Kết luận: Cái điều quan trọng là phải "xử" con chó điên để nó không hại người khác nữa chớ không phải là tránh. Bậc chính nhân không làm như thế - tránh đi.
Chó điên trong câu truyện là ngụ ý một "ý tưởng nguy hiểm" cho cộng đồng, sư tử già sao lại cho rằng khôn ngoan là tránh nó. Không nên khuyến khích thế hệ trẻ như vậy. Là con người, chúng ta cần phải đấu tranh không khoan nhượng cho lợi ích cộng đồng, trong đó có mình. Cuộc đấu tranh giữa thiện và ác, giữa lành mạnh và độc hại không bao giờ dứt. Lớp trẻ chính là những người đảm đang sứ mệnh đứng về phía thiện, phía lành mạnh để chống lại những ý tưởng làm hại nhân quần xã hội, sao lại khuyến khích họ né tránh đi? Chỉ chú ý đến sự an toàn của riêng mình, không cần biết đến người khác. Đó là cái "khôn vặt".
Có câu nói: "Nhiều cái khôn vặt sẽ góp thành một cái ngu lớn".
-- Tránh đi, đừng tranh luận như ông Thẩm Dương "dạy" các người trẻ có đúng không?
Phải có tranh luận, vì bản chất cuộc sống là đa dạng; cái ta biết chưa chắc là cái đúng nhất và cái hay nhất. Do đó, nếu có tinh thần cầu tiến, cần phải tham gia tranh luận cho dù kết quả có thể là mình không đúng. Biết sai và nhận sai để sửa mới là điều hay và dũng cảm.
Tuổi trẻ rất cần tranh luận, với tinh thần tranh luận để học hỏi. Trong tranh luận cần phải biết lắng nghe, vì có lắng nghe ta mới phân biệt đúng sai. Ai cũng nói thì làm sao phân biệt được
Về ngài tiến sĩ Lê Thẩm Dương: -- Dạy đời phải dạy minh triết, chứ không nên dạy "Khôn vặt" "Khôn ranh".
Nói (Ngôn) ai làm chả được, làm (Hành) mới quan trọng. "Hành" sao cho đúng, đừng "Hạ" người khác mới là cách hành xử của người văn minh.
Đừng để tính CON vượt trội hơn tính NGƯỜI.
Ở đời, than ôi người thường thích dạy người khác làm, còn riêng mình thì không làm hoặc làm không được
2. Bàn về việc "Quan Xử"
Quan này chắc là quan thời trước (có hiểu biết, thi đổ mới được làm) Còn Quan "bây giờ" xin miễn bàn.
-- Quan xử vậy là không chính xác. Phải lôi cổ tên nói 4 x 4 = 17 ra gông giữa chợ, gọi tất cả dân chúng lại, rồi hỏi kết quả cho tên cố chấp này nghe. Sau đó đánh cho 50 gậy và giải thích cho hắn rõ:
-- Trước khi tranh cãi thì phải hiểu rõ ràng sự việc. Nếu không biết thì phải tìm học hỏi các bậc thức giả, hoặc trong sách vở, hoặc tốt nhất là im lặng "dựa cột mà nghe" Đánh mầy vì cái tội cố chấp tự tôn, tự đại tưởng rằng cái gì mình cũng biết.
Thưởng cho tên nói đúng 4 x 4 = 16 một quan tiền vì hết lòng bảo vệ sự công chính.
3. Ý kiến thêm
Theo tôi "chó điên" hoặc "4x4 = 17" cũng có thể xem như những ý tưởng "khác thường", khác với những đều người đương thời suy nghĩ. Nó có thể là sự điên rồ, dở hơi, không giống ai, điên khùng, xa rời thực tế .v.v.. nhưng đôi khi chúng cũng là những ý mới giúp cho sự tiến bộ nhân loại. Không nhớ chuyện Hệ nhật tâm của Kopernik sao? Xin được nhắc lại vài hàng về Mikołaj Kopernik - theo tiếng Ba Lan, tiếng Anh: Nicolaus Copernicus (1437 - 1543) và "Hệ nhật tâm".
Đương thời ông, người đời và Giáo hội Thiên chúa đều tin theo "Hệ địa tâm - Ptolemy": Trái Đất là trung tâm của vũ trụ và Mặt trời cùng các thiên thể khác quay quanh nó. Ông Kopernik đưa ra ý tưởng "không giống ai" "Hệ nhật tâm - Kopernik": Trái Đất là một hành tinh quay xung quanh Mặt Trời một vòng trên một năm, và quay quanh trục một vòng trên một ngày. Hiện thời hệ nào đúng thì các bạn đều biết.
Vậy tại sao chúng ta phải "tránh" chó điên, "tránh" ý tưởng 4x4 = 17 mà không "xử" nó, nghĩa là tại sao không xem xét , tranh luận biết đâu tìm ra được những điều bổ ích? Phải tranh luận tìm ra cái hay để giữ, cái xấu xa để huỷ bỏ, không thể theo chủ nghĩa mackeno
***
PHỤ CHÚ
HAI CÁI BỊ
Tôi có người bạn gởi tới một bài dạy đời đại khái như thế này:
Người đời thường mang hai cái đãy (cái bị).
-- Một cái trước ngực chứa đầy lỗi lầm của người khác.
-- Một cái sau lưng chứa đầy lỗi lầm của chính bản thân.
Do đó, người đời thường bực bội, bất an trước các lỗi lầm quá dễ thấy của người khác. Trái lại, với các lỗi lầm của chính bản thân, người đời thường che giấu, không muốn ai thấy, chính mình cũng không thừa nhận, không nhận ra, cho nên khó khá được, cho nên khổ dài dài. Muốn hết khổ, muốn bớt khổ, người đời – dù theo tôn giáo nào – nên đổi vị trí của hai cái bị nói trên.
– Nếu quí vị không muốn đổi vị trí của hai cái bị, thì quí vị đổi nội dung của chúng cũng được , nghĩa là khi đó quí vị sẽ thấy ưu điểm của người khác quá nhiều, lắm khi vượt trội hơn mình, mình thực ra chẳng bằng nhiều người lắm. Từ đó, mình bớt đi tánh phê phán, phỉ báng người khác – hãy thu mình lại, quan sát chính bản thân, quan sát chính bản tâm, mình sẽ được bình an ngay.
MỘT LỜI MINH TRIẾT
Tặng các người hay "dạy đời" và đặc biệt các nhà văn "đi trên mây" sính ngoại đang sống ở Việt Nam.
[... Em hỏi tôi có đọc sách triết không, về Sartre, Miller… gì gì đó. Tôi đã gạt mấy cha nội triết gia này ra khỏi đầu tôi hơn bốn mươi năm rồi em. Tôi muốn J. P. Sartre vô trại cải tạo để tự tìm ra con người ổng là ai. Muốn Henry Miller nói chuyện tay đôi với má mì ở quán bia ôm. Muốn Nietzsche đứng trên con thuyền nhỏ giữa sóng to gió lớn và hải tặc để ông ta hét toáng lên Thượng đế đã chết!… Cứ nhìn vào cuộc đời của mấy ông triết gia thì biết, điều họ nói và cái họ làm thật khác xa. Những lý luận của họ chỉ thích hợp ở trường học, ở tháp ngà nghiên cứu, nơi mà họ thư thả hệ thống hóa những luận thuyết.
Triết lý thực sự ở ngay chính cuộc sống của mình, của riêng mình trong mọi tình huống, mọi lẽ sống…Nhận thức được về nó. Không nhận thức được thì cảm nhận nó. Điều quan trọng là phải sống với nó, chứ không phải nói để người khác sống, còn mình thì sống kiểu khác...]
(Vũ Thế Thành) [2]
BA BẬC NGU
Xin được ghi ra đây những lời tôi tâm đắc của nhà văn Kiệt Tấn.
Ở đời có ba bậc ngu:
-- Ngu mà biết mình ngu là Tiểu Ngu.
-- Ngu mà không biết mình ngu là Trung Ngu.
-- Ngu mà tưởng mình khôn, đi dạy đời là Đại Ngu.
Xin tạm ngưng tại đây, hẹn gặp lại các bạn lần sau với câu chuyện LẠI BÀN VỀ HAI CHỮ DẠY ĐỜI
Nguyên Lạc
...............
(1) Đây là link dẫn đến trang nhà Tiến sĩ Lê Thẩm Dương
https://lethamduongwiki.blogspot.com/
Trang Facebook của TS Lê Thẩm Dương:
https://www.facebook.com/TS.LeThamDuong/?pnref=story
[2] Cổ Học Tinh Hoa - Người thầy nhỏ tuổi nhất của Khổng Tử
http://tinhhoa.net/nguoi-thay-nho-tuoi-nhat-cua-khong-tu.html
[3] Vũ Thế Thành – Sài Gòn muộn màng của em cũng không còn…
https://khoahocnet.com/…/vu-the-thanh-sai-gon-muon-mang-cu…/
@.Ghi chú thêm:
Giật mình kinh hãi khi thấy bài của ông TS này có tới hơn 10K like và chia sẻ, tính tới cuối 2017
1/ Nếu các bạn đồng cảm, xin chia sẽ bài này, quảng bá nó để khuyến khích các người trẻ tận dụng trí phán đoán của mình. Đừng vì người nói là thầy mình, người nổi tiếng, người trên v.v.. mà cái gì cũng khen, cũng hít hà "uống" những lời nói cho là "vàng ngọc"; do đó vô tình làm cho chủ nghĩa "bầy đàn" lớn thêm, khiến sự tiêu cực càng ngày càng tàn phá đất nước VN. Mong thay!
2/ Xin dẫn ra đây những lời mà Nguyên Lạc tôi tâm đắc
"Này quý vị Kalama, đừng tin vì nghe truyền khẩu, đừng tin vì đó là truyền thống, đừng tin vì nghe đồn đại, đừng tin vì được ghi trong kinh điển, đừng tin vì lý luận, đừng tin vì suy diễn, đừng tin vì đã tư duy trên mọi lý lẽ, đừng tin vì dựa theo ý kiến đã được cân nhắc, đừng tin vì vị ấy có vẻ có uy quyền, đừng tin vì nghĩ rằng vị ấy là thầy của mình."
"Khi nào quý vị tự mình biết rõ: ‘Các pháp này là bất thiện; các pháp này là đáng chê; các pháp này bị người trí chỉ trích; các pháp này nếu được thực hiện và chấp nhận, sẽ đưa đến bất hạnh khổ đau’, quý vị hãy từ bỏ chúng. ... Khi nào quý vị tự mình biết rõ: ‘Các pháp này là thiện; các pháp này là đáng khen; các pháp này được người trí ca ngợi; các pháp này nếu được thực hiện và chấp nhận, sẽ đưa đến lợi lạc hạnh phúc’, quý vị hãy đạt đến và an trú".
