Ngày 1/6/2025, cả thế giới ngỡ ngàng khi Ukraine thực hiện một cuộc tấn công drone sâu nhất từ trước đến nay vào lãnh thổ Nga, phá hủy hàng chục máy bay chiến lược của không quân Nga tại các căn cứ cách biên giới hàng ngàn km. Chiến dịch mang tên “Spiderweb” (Mạng nhện) không chỉ là một kỳ tích về quân sự – mà là một cuộc trình diễn AI đỉnh cao.
AI – người chỉ huy ẩn sau “mạng nhện”
Không phải tướng lĩnh, không phải vệ tinh Mỹ. Chính trí tuệ nhân tạo đã giúp Ukraine:
- Phân tích địa hình, radar, thời tiết để đưa drone xâm nhập mà không bị phát hiện;
- Lập kế hoạch di chuyển cabin chứa drone xuyên sâu vào lãnh thổ đối phương;
- Điều phối hơn 100 drone tấn công phối hợp theo kiểu bầy đàn;
- Tự động nhận diện mục tiêu quan trọng như Tu-95, A-50;
- Gây nhiễu điện tử và đánh giá thiệt hại trong thời gian thực.
Chưa từng có cuộc tấn công nào mà vai trò của AI lại rõ ràng, quyết định và đáng nể đến vậy.
Một đòn đánh “tâm linh” vào niềm tin nước Nga
Khi các drone cất cánh từ chính lãnh thổ Nga, băng qua các lớp phòng không dày đặc mà không bị phát hiện, thì đó không chỉ là thất bại quân sự – mà là cú sụp đổ tinh thần. Cả hệ thống “phòng thủ bên trong” đã bị bẻ gãy bởi… thuật toán.
“Spiderweb” đã tạo nên một năng lực răn đe hiệu quả. Nga giờ đây sẽ phải bất an không biết những chiến dịch như thế sẽ xảy ra lúc nào, ở đâu.
Và đó chính là vũ khí răn đe mới của thế giới hiện đại: AI không chỉ tấn công – mà làm tan rã ý chí của đối phương.
Việt Nam thì sao?
Chúng ta đang sống bên cạnh một cường quốc có tiềm lực lớn và tham vọng khổng lồ. Không thể cứ mãi nói đến “quốc phòng toàn dân” bằng chiến tranh nhân dân và tinh thần yêu nước sẵn sàng hy sinh tất cả.
Muốn giữ chủ quyền, phải sở hữu công nghệ.
Muốn độc lập, phải làm chủ AI.
Muốn hòa bình, phải có năng lực răn đe thông minh.
Kinh tế, giáo dục, y tế, môi trường – tất cả đều sẽ tụt hậu nếu Việt Nam không bứt phá trong AI. Nhưng trên hết, đó còn là bài toán sống còn của quốc gia trước một thế giới đang tăng tốc bằng thuật toán của trí tuệ nhân tạo.
Không chạy theo, mà chọn đúng chỗ để nhảy vọt.
Việt Nam không cần – và không thể – cạnh tranh với các nền tảng AI (foundation AI) khổng lồ như GPT của OpenAI hay DeepSeek của Trung Quốc. Những foundation model đó đòi hỏi hàng chục tỷ USD đầu tư hạ tầng. Nhưng ngay cả có tiền thì cũng chẳng lấy đâu ra nguồn dữ liệu khổng lồ từ hàng tỷ người dùng.
Thay vào đó, Việt Nam cần tập trung vào phát triển Vertical AI – trí tuệ nhân tạo chuyên biệt theo lĩnh vực, nơi mà chúng ta có thể:
- Tận dụng hiểu biết địa phương, khu vực;
- Kết hợp AI với văn hoá, dân tộc học, nhân chủng học, minh triết cổ..;
- Tạo ra các đột phá chiến lược trong các mũi nhọn có ý nghĩa sống còn: giáo dục, quốc phòng, an ninh năng lượng, nông nghiệp, môi trường, tâm lý – xã hội, hệ thống hành chính công, y tế, hay bảo tồn văn hoá…
Vertical AI là con đường khôn ngoan để Việt Nam không bị lạc hậu, đe doạ mà thậm chí có thể đi trước trong một số hướng đi độc đáo.
Hãy hình dung Vertical AI ngày nay như Facebook hay Amazon thời đầu 2000s – những “chàng tí hon” đã chọn đúng điểm đột phá để rồi dẫn dắt cuộc chơi, dựa trên hạ tầng khổng lồ của những người khổng lồ Internet.
Một chiến lược AI không chỉ để phát triển – mà để tồn tại.
Nếu một quốc gia như Ukraine – giữa khói lửa chiến tranh – vẫn vươn lên để sử dụng AI như một vũ khí thông minh, thì Việt Nam – trong thời bình – càng không có lý do gì để chậm trễ.
Thời đại mới không còn là “ai mạnh hơn thì thắng”, mà là “ai thông minh hơn thì sống”.
Đây không còn là lựa chọn.
Đây là sinh mệnh và mệnh lệnh quốc gia.
Chúng tôi đang xây dựng một hệ sinh thái AI+DI – kết hợp Trí tuệ Nhân tạo với Định luật Tự nhiên – để tạo ra một nền tảng sức mạnh mềm cho Việt Nam từ gốc rễ văn hoá và văn minh nhân loại.
Bạn muốn đồng hành không?
Bài viết này được hỗ trợ bởi Người đồng hành AI (AI Companion) của tôi.
Trần Huỳnh Duy Thức
