Ngôi chùa ở cuối đường

Tôi đến chùa Diệu Pháp cách đây khá lâu. Con đường Nơ Trang Long nối dài mới mở. Chùa nằm mãi tận cuối đường. Tôi không biết rõ khu vực này và buổi tối trời tối om nên đi vòng vèo khá lâu mới tìm ra lối. Tại hỏi đường mất thời giờ chứ thật ra chùa vẫn thuộc về quận Bình Thạnh, chưa ra tới ngoại thành.

 

 Lần đầu tiên đó, tôi theo người bạn tới để dự một buổi thơ. Cứ vào ngày rằm mỗi tháng, một buổi ngâm thơ đều đặn được tổ chức ngoài sân. Mái chùa nhỏ bé nhưng sân trước rộng rãi trồng dầy đặc tre trúc. Tôi chưa đi Yên Tử, chưa biết đến rừng trúc nơi ấy nhưng những bụi tre mọc sát nhau ở một ngôi chùa thành phố cũng khiến tôi thấy mình như lạc vào một Trúc Lâm thoát tục.

 

Nhất lại là một buổi họp thơ ở sân chùa cổ kính. Thơ qua cảm xúc con người, đã bay vút vào cõi mộng, vượt thoát khỏi thế gian tầm thường. Cả người đọc, người nghe thơ ngồi xếp bằng chật kín trên một vuông nền cao trải chiếu. Cạnh đó, các bức thư pháp với đủ nét bay bướm treo dọc theo các cây cột dưới mái hiên thấp. Thư pháp chữ Việt nên ai đọc cũng hiểu nội dung ngay, thưởng thức nét chữ ngay.

 

Trăng càng về đêm càng sáng ngời, trời càng trong vắt. Đêm thơ dưới ánh trăng vằng vặc trong sân chùa, gió thổi mát lộng như ngược lại một thuở nào Thịnh Đường…

 

Lần thứ hai tôi đến Diệu Pháp, đi ban ngày nên có thể nhận ra đường hướng. Chùa nằm cuối một con đường khá dài. Phía đầu chật chội, nhà cửa, xe cộ chen chúc, đoạn sau mới mở nên đường xá rộng rãi và xe cộ thưa thớt. Lần này thì có thể ngắm rõ chùa nằm ven sông Vàm Thuật, suốt chiều dài sân chùa nằm sát bờ sông kè đá. Đứng ở đấy có thể nhìn thấy xa xa bên kia bờ sông chọc lên trời các tòa nhà cao lớn của thành phố.

 

Lần này tôi không nghe thơ mà đi thăm nhà thơ Ma Xuân Đạo.

 

Ông vẫn được giới văn nghệ nhắc tới như một nhân vật tài hoa, làm thông thạo thơ Hán văn, Pháp văn và giảng Việt văn nổi tiếng. Về phương diện cuối này, so sánh với Vũ Hoàng Chương và Vũ Khắc Khoan, ông chỉ kém ở phần danh tiếng mà hai vị trên có được nơi đại chúng.

 

Trước 75, khi còn công ăn việc làm ổn định, ông vẫn thích sống với bạn bè, khi nhà người này, khi nhà người khác có khi hàng mấy năm trời. Lạc thú cõi đời dốc vào ly rượu. Khi càn khôn túy lúy là lúc hứng khởi tràn dâng, ông có thể tuôn tràn hàng giờ về thơ.

 

Sau này cũng thế, ông vẫn thói quen lang bạt không thể dừng chân. Có lần bạn bè xa gửi ông chút quà, tôi hỏi thăm người quen, chạy xe đi tìm hết chỗ này đến chỗ khác cả buổi. Vào quán cà phê đường Nguyễn Thị Diệu té ra từ gần đây ông không còn ghé đấy nữa, vào chợ Bàn Cờ địa chỉ vẫn ở thì ông đã bỏ đi từ lâu. Dò hoài mấy ngày sau mới tìm ra tung tích của ông.

 

Vì không nhà cửa, gia đình nên nơi ông dễ dàng ghé chân nương náu là mái chùa, như Bùi Giáng, như Nguyễn Đức Sơn đã từng…

 

Khác hai vị trên một chút xem các ngôi chùa đều là nhà, ông có một mái chùa riêng. Khi không biết đi đâu, không còn chỗ nào để đi, ông tự đến Diệu Pháp. Chùa luôn luôn là nơi rộng cửa mở và không áp lực. Có lẽ chính vì thế nhà chùa thường phù hợp với văn nhân. Sư trụ trì lại là người quý tài. Ông giao sách vở nhờ chùa giữ hộ, hằng ngày vẫn la cà các nơi. Khi thích, ông bỏ đi chơi đâu đó mấy ngày mới quay về.

 

Rồi lại ôm sách vở, quần áo rời chùa, những nơi tá túc cứ thay đổi liên tiếp cho một người không gia đình, không cả bóng giai nhân an ủi.

 

Bùi Giáng khi đi chăn bò đã miên man vào thiên nhiên:

 

 

Nhưng Ma Xuân Đạo thì không,

 

 

Sau tháng 4, cuộc đời của ông đã mất, không còn thể tìm lại được. Những ngày chăn bò ở Lạc An hay mọi công việc mưu sinh đều không thể làm ông nguôi ngoai nỗi niềm:

 

 

Sức khỏe của ông dần dần sa sút, không còn đủ sức lang thang nữa. Ông quay lại Diệu Pháp, lần này do một người cháu đưa vào.

 

Tôi vào chùa thăm ông. Diệu Pháp từ lâu đã là nơi hội tụ của người già cơ nhỡ. Ông vào đấy gia nhập cộng đồng những người cùng hoàn cảnh cô đơn. Căn nhà dành cho người cao niên mớí xây hai tầng khang trang, đẹp đẽ. Từng trệt và lầu một dành cho phụ nữ, nam giới ở lầu hai.

 

Nguyên tầng lầu hai đó có mười ba giường, cửa sổ mở rộng đón ánh nắng và không khí thoáng mát, các ông già thảnh thơi người đọc báo, người nghe radio. Khi đó rằm tháng Giêng, nhiều đoàn từ thiện ghé chùa, tôi nhìn thấy mỗi đầu giường có mấy bọc quà.

 

Và Ma Xuân Đạo ngồi đó, ở chiếc giường cuối phòng. Tôi không nhìn thấy chút nào bi phẫn hằn trên khuôn mặt. Ông nhìn tôi cười hiền hậu, căn bệnh Alzheimer xem chừng lại khiến cuộc sống dễ chịu hơn vì như vậy, ông lại được giải thoát khỏi những cảm xúc ưu phiền vây khốn.

 

 

Ông lại mỉm cười, giản dị và ngây thơ như đứa bé. Ông nhìn các gói quà dường như không biết đó là gì, và quay sang tôi lắc đầu:

 

- Chú không tiêu tiền… không biết tiêu tiền…

 

Phong bao vừa nhét vào túi ông quên ngay, không biết để đâu, không biết đó là thứ gì, ai đưa.

 

Tôi muốn rủ ông đi dạo dưới sân nhưng không xuống cầu thang nổi, ông chỉ chống gậy đi hết gian phòng, ngồi nghỉ chân chiếc ghế đầu cầu thang tiễn khách.

 

Lần vào chùa thứ hai, ông thật sự dừng chân. Tôi vào thăm mấy lần nữa, tôi muốn đưa ông đi ăn sáng ngoài đường hay dạo chơi trong sân chùa thinh lặng rụng đầy lá tre, nhưng ông vẫn chỉ mỉm cười. Nụ cười làm tôi xót xa, chút nhận thức đôi lúc thoảng qua rồi lại chìm sâu vào vô thức… Cuộc sống còn đây nhưng cuộc đời thì đã mất.

 

Ồ, tôi xót xa làm chi, ông đã thoát sao tôi còn muốn níu.

 

Sau này, người già của Diệu Pháp được chia thành hai khu. Các cụ bà chiếm trọn tòa nhà hai tầng, còn các cụ ông được chuyển xuống hai căn phòng trong dãy nhà cuối sân chùa, cách ngôi nhà cũ một con đường nhỏ.

 

Sân chùa tuyệt đẹp, bờ sông kè đá trôi nổi đám lục bình xanh mướt, gió đùa sóng trên sông thật nhẹ nhàng. Nhưng ông chẳng còn thưởng thức phong cảnh ấy nữa, sức khỏe ngày càng kiệt quệ, hai lần ông đi lạc ra ngoài không biết đường về khiến nhà chùa đi tìm mãi mới thấy. Sau này, ông chỉ còn quanh quẩn trong phòng rồi nằm một chỗ. Việc ăn uống, vệ sinh đều có người của nhà chùa chăm sóc chu đáo.

 

Tháng Bảy, trời không mưa, đám tang ông khá đông. Ngoài một số bạn văn, người già trong trại tụ họp đến thắp hương đông đủ. Nhà chùa tổ chức tang lễ rất trọn vẹn. Tôi tiễn ông đến tận Bình Hưng Hòa.

 

 

Hết rồi… Gươm mài chưa xong đã gẫy. Trong trận cuồng phong lịch sử, biết bao gươm sắc đã gẫy tan giữa cát bụi…

 

Tôi trở về Diệu Pháp, hoàng hôn rớt trên tàng tre lào xào. Những người già xong bữa cơm chiều, ra trước cửa hóng gió mát từ sông thổi lồng lộng. Trong số họ vừa vắng một người. Ai biết một nhà thơ vừa ra đi. Tôi ngồi giữa sân chùa nghe trong hồi chuông thu không, tiếng bước chân ông lặng lẽ rời xa, rũ sạch trần ai một quãng đời mệt mỏi.

 

 

Dặm dài đã vượt, từ đây ông nghỉ trong không gian yên tĩnh, trầm mặc giữa vườn trúc, dưới mái chùa vĩnh viễn giải thoát.