Năm 1989 luật sư Nguyễn Mạnh Tường, một khuôn mặt đấu tranh khá nổi tiếng trong phong trào Nhân văn giai phẩm, đến Pháp trong một cuộc viếng thăm vài tuần. Khi được hỏi là cụ có ý định ở lại tỵ nạn chính trị tại Pháp không, cụ cho biết là cụ sẽ trở về Việt Nam và nói thêm," Trong thần thoại Hy Lạp có chuyện một vị thần chỉ mạnh mẽ khi đứng trên mặt đất, hễ ai nhấc lên khỏi mặt đất thì thành ra yếu ngay. Tôi nghĩ một người trí thức hay một văn nghệ sĩ cũng vậy. Phải ở trong nước, giữa những thử thách mới tìm ra được sức mạnh."
Cụ Tường mất cách đây mấy năm nhưng nhìn trường hợp Bác Sĩ Nguyễn đan Quế mới thấy lời cụ là chính xác và cao kiến.
Bác sĩ Quế được thả ra vào tháng 9 năm 1998 chung với giáo sư Đoàn Viết Hoạt và được đề nghị đi định cư tại Mỹ. Bác sĩ Quế từ chối chuyện đi Mỹ để ở lại Việt Nam. Trong một tuyên cáo mới gửi ra quốc ngoại nhân ngày nhân quyền cho Việt Nam, ông viết:" Vì hoàn cảnh hiện tại, tôi không thể có mặt để trình bày cùng quý vị các ước vọng của dân chúng cho một nước Việt Nam độc lập, tự do, dân chủ và phú cường. Tôi xin cảm ơn toàn thể quý vị trong cộng đồng người Việt hải ngoại, các cơ quan truyền thông báo chí cũng như các vị lãnh đạo hành pháp và lập pháp của các quốc gia đang tích cực yểm trợ công cuộc đấu tranh bất bạo động cho tự do, dân chủ và nhân quyền của chúng ta; hoặc trực tiếp làm áp lực đòi hỏi nhà cầm quyền Cọng sản Việt Nam phải triệt để tôn trọng Bản Tuyên Ngôn Quốc Tế nhân quyền của Liên hiệp Quốc.
Riêng tôi, tôi xin nguyện sẽ tiếp tục tranh đấu cùng quý vị để Việt nam sớm có một thể chế chính trị đáp ứng được nguyện vọng của toàn dân." Những lời tuyên bố này của Bác sĩ Quế đã là một cú đánh thật mạnh vào chính sách vi phạm nhân quyền cố hữu của chính quyền Cọng sản Việt Nam. Đứng ở tư thế của một người tranh đấu trong nước, thông điệp của Bác sĩ Quế có một sức nặng đáng kể và sức nặng này chắc chắn sẽ yếu đi nếu ông lên tiếng ở ngoài nước Việt Nam. Nhìn sự kiện này ta lại càng thấy lời nhận xét của cụ Tường là người tranh đấu cần phải ở trong nước mới có sức mạnh là đúng.
Cứ nhìn hình ảnh lơ láo của hai nhà tranh đấu của Trung Quốc là Ngụy kinh Sinh và Vương Đan khi hai ông này rời Trung Quốc đi định cư tại Mỹ thì chúng ta lại càng thấy rõ ràng tiếng nói của nhà tranh đấu sẽ mất hiệu quả rất nhiều khi nhà tranh đấu đó rời quê hương của mình ra nước ngoài. Tiếng nói chống đối nhà cầm quyền bây giờ của Vương Đan và Ngụy kinh Sinh bây giờ xem có vẻ lạc lõng, rời rạc chứ không còn mạnh mẽ, kiến hiệu như ngày xưa, khi hai ông còn ở trong nước.
Một gương tranh đấu của một người nhất định không chịu rời quê hương là của bà San Suu Kyi ở Miến Điện. Cách đây mấy tháng, chồng của bà Suki là một người Anh bị đau ung thư đến giai đoạn cuối. Ông chồng bà xin phép chính phủ quân phiệt vào Miến Điện thăm bà trước khi mãn phần, Chính phủ Miến Điện từ chối không chấp nhận, họ khuyến cáo bà Aung San Suu Kyi nên đi ra ngoài nước Miến Điện để thăm chồng. Mục đích của chính quyền quân phiệt Miến là mong bà Kyi ra ngoài là không cho bà trở lại đất nước Miến Điện. Bà biết rõ âm mưu đó nên nhất định không ra đi. Cuối cùng chờ đợi lâu quá thì ông chồng của bà Kyi ngã gục. Chỉ vì quê hương đất nước Miến Điện mà bà Kyi đành phải hy sinh và không thể thăm chồng bà lần cuối trước khi ông giã biệt cuộc đời. Nói thế để thấy thêm là trong cuộc đấu tranh nào thì người tranh đấu chân chính cũng phải chấp nhận mất mát hy sinh tình cảm gia đình khi đã chấp nhận dấn thân cho đất nước. Sự quyết định ở lại quê hương Miến Điện của bà Kyi là một quyết định sáng suốt, khôn ngoan và can đảm mà một người Việt Nam tranh đấu có thể so sánh với bà là Bác Sĩ Nguyễn đan Quế.
Mới đậy trong cuộc phỏng vấn với đài Á Châu tự do vào đầu năm 2000,
Bác sĩ Quế đã đưa ra lời tuyên bố về thời điểm của ngày tàn của chế độ cọng sản Việt Nam như sau:
"..Một đường lối mới sẽ ra đời sẽ đáp ứng đúng nguyện vọng và quyền lợi của nhân dân hai miền Nam- Bắc là hoàn toàn phù hợp với tính hình mới trong tinh thần " hợp tác Bắc Nam" đang diễn ra trên thế giới thì tất cả những con người tiến bộ Việt Nam trong nước, ngoài nước, kể cả những thành phần bất đồng chính kiến, tập trung chung quanh đường lối mới đó, thì bộ chính trị không làm gì được và trở thành thất bại. Đến khi tình hình cho phép, nghĩa là, một phía thì sức mạnh quần chúng ngày càng dâng cao và một phía là độc tài đảng trị ngày càng đi xuống. Khi hai cái, một đi lên và một đi xuống gặp nhau, thì nó là ngày N, lúc bấy giờ đường lối này sáng tỏ, và các lực lượng chung quanh đường lối này sẽ xuất hiện và làm việc cho Việt Nam"
Những nhận định trên đây quả là những nhận định sáng suốt của một người đang đứng trên đất quê hương mình mà một người tranh đấu ở nước ngoài khó có thể có được nhận thức như thế.
Cho dù là tranh đấu với bạo quyền cọng sản hay quân phiệt, thế đứng của người tranh đấu là phải đứng ngay trên đất nước mình dù phải trải qua những thử thách gian nguy. Tiếng nói của lương tâm của những người tranh đấu phát ra từ vùng đất tù ngục mờ ám là một tiếng nói có giá trị về mặt chính trị và đáng được sự ngưỡng mộ của tất cả toàn dân có mặt ở trong hay ngoài nước. Cuộc đấu tranh nào cũng phải trả giá, những người tranh đấu kiên cường bám trụ trên quê hương và từ chối ra nước ngoài đã phải trả một giá rất đắc cho bản thân họ nhưng quyết định ở lại trên quê hương là một hành động can đảm và sáng suốt và nhờ có sự sáng suốt và can đảm này mà bạo quyền cai trị sẽ bị đẩy lùi vào bóng tối một ngày không xa.
Ngoài Bác sĩ Nguyễn đan Quế , những người đấu tranh bất khuất như Hòa Thượng Quảng Độ, các Thượng Tọa Trí Siêu, Tuệ Sỹ, các Linh mục Nguyễn văn Lý, Phan văn Lợi, cụ Lê quang Liêm vẫn kiên cường bám trụ trên quê hương để giành lại quyền sống và quyền làm người cho dân tộc Việt Nam. Họ là những cái gai mà nhà cầm quyền không nhổ nổi và chính những cái gai này sẽ chọc thủng bức tường kiên cố bong bít mà bạo quyền Cộng sản Việt Nam đã côácông xây dựng trong bao nhiêu năm.
Những cái gai này sẽ chọc thủng tường không sớm thì muộn và khi tường lung rồi thì ánh sáng văn minh và nhân quyền mới có thể chiếu rọi đến đất nước Việt Nam đau thương và sưởi ấm những con người Việt Nam mỏi mòn, bất hạnh để từ đó có thể đứng lên mà xây dựng lại cuộc đời.
Lawndale, một chiều lành lạnh có gió heo may giữa tháng 3/2002
Trần Viết Đại Hưng
