Có nhiều lý do giải thích. Có thể đó là trò phản tuyên truyền hay tâm lý chiến để lèo lái dư luận nhằm bảo vệ cái gì đó hay chống lại cái gì đó, có thể là một cá nhân, một thế lực hay một hệ thống kinh tài - chính trị. Cũng có thể là do người ta chỉ đơn thuần muốn chứng tỏ ta đây thông minh, có cái nhìn xa, hơn người. Và có thể đó -- nói như Johann Hari trong bài “Diana, Osama and the rise of conspiracy theories” đăng trên tờ The Independent (11/6/ 2006) -- là những ẩn ức về đức tin. Khi người ta tin vào sự chi phối vào sự kiểm soát toàn vẹn của đấng toàn năng thì bất cứ biến cố nào đi chệch ra khỏi tầm kiểm soát đó cũng bị giới này diễn dịch như là kết quả của những âm mưu tạo phản, phá phách.

Dân tộc bao giờ cũng tri ân những anh hùng có công và khi những anh hùng bảo quốc ấy đã thực sự về với tổ tiên thì cuộc sống hiện tại phải tiếp tục với chọn lựa của thế hệ đương thời nhằm thích nghi với một thế giới đang thay đổi từng ngày. Nhưng đó vẫn là một giấc mơ xa vời bởi đất nước đang bị “đóng băng”. Đóng băng với một chọn lựa đã bị đóng băng, như là di sản của kẻ mà cái chết đang bị đóng băng, một di sản đầy tranh cãi trong khi cái tên ông ta không hề kết hợp dân tộc thành một mà chỉ gây ra chia rẽ, thù hằn.

Như là con người hành động, Nguyễn Phú Trọng đã gây tiếng vang như là người đốt lò, ném chuột kiêm… giữ lọ quý thế nhưng, qua những gì đã thấy, chúng ta hoàn toàn ngơ ngác, không biết là ông ta thành công hay thất bại. Chúng ta phân vân thế bởi ai có thể đoan chắc rằng những Nguyễn Xuân Phúc, Vương Đình Huệ, Võ Văn Thưởng v.v. thực sự là giống “chuột” để ném cho bỏ cái tật gặm nhấm hay là những cái lọ quý mà ông ta không thể nào bảo vệ?

Bắt đầu bằng chuyện Nguyễn Bính, khi nhà thơ này tham gia kháng chiến ở miền Nam vào năm 1947, được chính quyền thân Pháp ráo riết kêu gọi “dinh tê” về thành. Lo sợ cho viễn cảnh mất đi một cái tên sáng giá cho công tác tuyên truyền, Bí thư xứ ủy Lê Duẩn ra lệnh tìm cho nhà thơ một cô vợ: không gì hay bằng trói chân nhà thơ này bằng một bóng hồng. Nghĩa là ông Lê Duẩn muốn vận dụng sợi dây trói sinh lý - hôn nhân và, dĩ nhiên, việc mai mối phải phó thác cho Hội Phụ Nữ. Sau đó (1948) thì Nguyễn Bính có vợ.

Trong xã hội tiêu thụ hiện tại người tu hành còn phải gánh vác rất nhiều sức ép vật chất và điều này sẽ dẫn đến những quan hệ qua-lại nào đó. Khi người ta gom góp công của để đầu tư cho một biểu tượng tín ngưỡng với người thờ tự chuyên nghiệp bên trong, biểu tượng ấy sẽ là một thứ sở hữu, là niềm tự hào và, thậm chí, là nấc thang cứu rỗi trong niềm tin của họ. Có ai dễ dàng chấp nhận để khoản sở hữu ấy – với phần “cứng” là nhà chùa và phần “mềm” là bậc tu hành – bị phá sản? Có ai dễ dàng chấp nhận niềm tự hào của mình bị đổ ập?

Để vượt khỏi “thân phận nhược tiểu,” để thoát qua cái tầm vóc “văn hóa nhỏ” thì, trước hết, phải cai chứng nghiện nhìn đuôi, phải chấm dứt việc phung phí tài nguyên vào trò ve vuốt cái đuôi, cái trò đấy tốn kém mà chỉ có tác dụng duy nhất là khiến công chúng sa đà sâu hơn trong thói nghiện này thay vì ráng lên, cố lên, học hỏi và đầu tư nhiền hơn lên để bắt kịp những cái đuôi đang trêu ngươi trước mặt.

Nhẹ nhàng có rồi, chân thành có rồi, tử tế có rồi, cầu xin có rồi từ bao nhiêu năm nay, thế mà đoạn đường chỉ có 245 km làm mất 1,5 tỷ USD (31.500 tỷ VND) vừa sau 2 ngày thông xe đã bị lún, nứt bề mặt kéo dài cả chục mét. Không thể chịu được nữa, tôi ...

Tây ban cầm đã hát ngọng giọng Tàu và “Lorca Nguyễn Văn Trỗi” của Phạm Thị Hoài [1] làm tôi liên tưởng đến nhiều thứ: những kép đào hát bội-chèo-cải lương, lời văng tục của nguyên Tổng thống Mỹ Bill Clinton, cảnh hội chợ lô tô náo nhiệt ở một tỉnh nghèo ...

Từ một tai nạn giao thông, đề tài “hôi của” vụt biến thành một câu chuyện thời sự, chuyện này nhắc lại chuyện kia, kéo dài, và, cuối cùng, là những tiếng thở dài ngao ngán về sự xuống cấp của đạo đức, sự biến mất của lòng tử tế, như câu hỏi nhức nhối ...

Chưa thấy nghệ sĩ nào làm xấu quê hương của mình như Phạm Văn Hạng. Cũng chưa thấy nghệ sĩ nào dai dẳng bám trụ cái công việc ngu muội hóa nhận thức thẩm mỹ dân mình bằng nhà điêu khắc ấy, qua hai công trình mang tính dấu mốc của Đà Nẵng: Mẹ Nhu cứng ...