Tôi sinh ra vốn chỉ từ thứ gỗ bình thường, do một bàn tay bình thường tạo nên, như biết bao bạn bè cùng lứa khác. Trong thời quan liêu bao cấp, tôi đứng khiêm tốn, vững vàng trên bốn chiếc chân mảnh khảnh của mình. Mọi người thường gọi tôi là Ghế Tựa... Chuyển sang hạch toán kinh tế - tôi thay đổi cả về hình dáng lẫn chất lượng và trở thành bề thế như chính ông chủ của mình. Tên của tôi lúc này là Ghế Thủ Trưởng.
Dù là gỗ gì - dổi, de, lát hay kiểu ngồi, kiểu tựa - sự hấp dẫn của tôi với loài người không hề suy giảm. Nhiều kẻ tìm đến tôi phải đi hết gần cả cuộc đời, một số ít kẻ may mắn, cơ hội hơn phải trả giá bằng sự tranh chấp, luồn cúi hoặc đấu đá sứt đầu, mẻ trán... Phần đông trong bọn họ, cả trẻ cả già, nghiêm túc cũng như cơ hội, đôi khi bị coi là "nhầm ghế", nên khi phải bỏ tôi mà đi tỏ ra ấm ức lắm, hậm hực lắm, thậm chí còn coi tôi như kẻ thù. Vì số tôi là số hên, số đặc biệt - không chỉ đơn thuần có giá trị sử dụng như bạn bè cùng thân phận - tôi như hạt mưa giữa chợ, không bao giờ tìm được ông chủ mà mình ưng, hoặc nói cách khác, một ông chủ xứng đáng ... Điều này cánh phóng viên nhà báo biết rõ nhưng ít khi nói ra, trừ phi họ ngửi thấy mùi tôi nhận biết nhiều lần qua những cái nhún vai, lắc đầu, tròn xoe mắt ngạc nhiên của hầu hết . Những người được coi là... tai, mắt của nhân dân.
Ông chủ đầu tiên của tôi - thường được gọi là "ngài đáng kính", gáy rất phẳng, bụng rất phệ, da dẻ nhờn nhợt màu... mỡ, còn các mạnh máu đỏ hồng màu bia. Thân thể ông lùn tịt và xoè rộng như chiếc ô sặc sỡ, nhớp nháp.
Cả ngày ông chỉ kịp ngó đến tôi có một lần vào lúc lái xe đến đón tại nhà và phịch đít đến tậncửa phòng thả ông xuống ... Ngay sau đó ông lại tất bật ra đi... có trời mà hiểu ông đi những đâu, làm những gì mà đi khoẻ thế... khi ông trở về với tôi, người mệt phờ, mặt nhờn mỡ, đẫn đờ sau những cuộc truy hoan, rượu chè chúc tụng... Nhờ hạ thấp bốn chân, giá trị sử dụng của tôi đã được tăng lên đáng kể, song trong tôi vẫn canh cánh một nỗi lo... không đủ sức ôm gọn ông vào lòng - bởi cái bụng ông vốn đã béo phệ lại càng... xệ thêm, đến nỗi mỗi lần qua cửa hoặc cần xin lửa châm thuốc lá hút, ông đều phải... vén bụng sang một bên.
Câu đầu tiên khi ngồi vào lòng tôi bao giờ cũng là một câu than thở, sau một cái chép miệng dài, và ngáp đến... sái quai hàm : "Rõ chán cái anh Việt Nam, lạc hậu bỏ mẹ, hễ động đến cỗ bàn là giò chả ngập lên tận... mặt, sợ thiếu nó không thành cỗ chắc?... Mà ăn thì bã bỏ mẹ, làm sao ăn quanh năm, suốt tháng được"?
Chỉ qua vài lời độc thoại ngắn ngủi, tôi hiểu tính ông chủ rất khảnh ăn, chỉ gẩy gẩy vài đũa cho phải phép, còn chủ yếu ông nốc bia lon, bia 33, bia tàu, bia... Mỹ, rượu Heineken. Bà vợ, mỗi lần cãi nhau, hoặc ghen bóng gió, lại rít lên:
- Lấy tôi ấy à? Gái quê thật đấy nhưng là gia đình có truyền thống cách mạng, nòi cách mạng ... có thế ông với tôi mới được "lên ông", "lên bà", còn ông lấy nó ấy à? Rơi vào cái vũng lầy tiểu tư sản, lại dấp dính mồ hôi dân lành như thế, có mà ăn cám, ăn cám. Suốt đời không ngẩng mày ngẩng mặt lên với ai được đâu (!).
Thì ông gắt:
- Ô hay, biết không thể làm "thằng" suốt đời, tôi mới dám rước bà về với tôi chứ. Bà nhìn lại mình xem: vừa xấu người lại xấu nết, nhưng... Bà tưởng tôi làm "đầy tớ nhân dân" sung sướng lắm à?
- Lại còn không - bà quyết không buông tha – Nghe người ta nói đấy: “Đầy tớ thì đi La Đa, bố con ông chủ ra ga vẫy tàu, đầy tớ thì ở nhà lầu, bố con ông chủ dãi dầu nắng mưa[1]".
- Thôi, thôi...
Thường ông chỉ ở lại văn phòng cơ quan vào những ngày cực kỳ trọng đại - tiếp cấp trên, thanh tra chính phủ hoặc các nhà báo đến tìm, thoảng đôi khi ông rơi vào trạng thái cực kỳ nhàn hạ, không có khách đến mời, không người đến để tán dương... Những hôm ấy, ông quát nạt, ông đập bàn ghế, đòi cách chức, trừng phạt cấp dưới, rồi gọi điện thoại tứ tung, hành hạ nó kỳ cho đến lúc phải kêu... ro ro lên mới thôi. Với cấp trên hẳn ông có thái độ đặc biệt khác, ông chìa tấm thẻ có ghi tên họ... chi chi ra cho họ biết mà rộng lòng đối xử.
Một vài nhà báo được coi là khách quen của ông. Họ ra sức củng cố uy quyền địa vị, tài năng đức độ của ông bằng cái lưỡi của họ, để sau đó nhận về những phong bì dày cộp. Họ trắng trợn trao nhau trước mặt tôi lại còn bắt chân, lắc tay, ra vẻ thân quý lắm. Thật đúng là những cái vô lý dẫu chưa phá hỏng cuộc đời này thì vẫn ngang nhiên hớn hở, chẳng cần che giấu.
Vài anh nhà báo khác không rõ vì lý do gì - chỉ dăm câu ba điều đã bị ông tống thẳng ra khỏi cửa... Trước khi đi, họ liếc xéo tôi với cái nhìn nửa bất lực, nửa căm phẫn, nửa ngạc nhiên. Qua thái độ phức tạp ấy tôi hiểu họ muốn thốt lên: đất nước còn những ông "quan đồng chí" sâu mọt và dốt nát, quái dị thế này thì chủ nghĩa xã hội không biết đến bao giờ mới qua khỏi thời kỳ... quá độ. Đành rằng mỗi khi phải nhờ thư ký viết báo cáo ông đều nhấn mạnh những hô ngữ: "Năm qua xí nghiệp ta... đã tiến thêm được một bước đáng kể...” Phải, với đầu óc thô lậu, kiểu... gỗ lát đặc như tôi hiểu thì một bước của những người dài cẳng, quần áo chỉnh tề như nhưng cánh kỹ sư, phó tiến sỹ có thể được...mét mốt, mét hai còn với những người lùn tịt, vướng bụng, vướng váy thì một bước là bao nhiêu phân?... Cả một năm nhà nước tiêu tốn hàng tỷ đồng vào xí nghiệp chỉ để tiến một bước...chung chung ngắn ngủn thế ư?
Thật may, trời kia còn có mắt - thời hoàng kim của ông trên lưng tôi đã hết. Những túi nhỏ, bọc to không còn trâng tráo trao trước mặt tôi nữa - những con số ma, giấy tờ tẩm mùi bia bọt, thịt bò cũng lần lượt rơi vào “nền văn minh toilet” thông qua chính con đường trao đổi chất "vào ngang" và "ra dọc" của ông. Tiền công, quỹ cơ quan cũng bỏ ông tìm đến tận cửa công đường đòi xử kiện... ông ngã ngất vắt ngang qua người tôi - mặt mũi trắng bệch nhợt nhạt như chính lòng trắng mắt ông, khi giữa cuộc đại hội công nhân viên chức - người ta lôi ông ra đối chất... Một cuộc náo động, ầm ĩ hệt như cuộc thiên hạ đại loạn của Trung Quốc những năm "Cách mạng văn hoá". Quần chúng đập bàn la ó, kể tội ông, đòi bỏ tù ông, thậm chí đòi xử tử ông vì những tội - biển thủ công quỹ, cá đói tham mồi, coi thường quần chúng - căn bệnh mà số đông những kẻ có chức có quyền vẫn làm, và không thể tránh khỏi.
Chỉ có điều, phải tìm ra người thay thế, để có thể vãn hồi được hàng núi công việc của xí nghiệp, tăng năng suất lao động, nâng cao thu nhập của chính họ lên thì họ hoàn toàn cảm tính và mù mờ, điều này càng chứng tỏ một điều - sau một thời gian bưng tai, nhắm mắt, chung sống hoà bình với sức ì nội tại của bản thân thì ý thức căm thù và truyền thống đấu tranh giai cấp của họ... quả có bùng lên dữ dội và kiên quyết lắm... Nhưng mặt khác "chọn cột cờ trong bó đũa" sao được khi tất cả mọi chiếc đũa trong bó đũa ấy đều được sinh ra từ những cây tre trong búi tre làng cằn cỗi giống nhau. Cây nào mập mạp, to khoẻ có sức vươn cao hoặc sức sống mãnh liệt đều bị đào bới, chặt hạ tận gốc khi còn là đọt măng để xáo nước trong rồi. Vả lại càng ngây thơ hơn khi cứ cố tình chọn "cột cờ" trong cả "bó đũa" mốc meo, mối mọt vì thời gian và năm tháng ấy. Chả thế qua bảy tám lần đại hội công nhân viên chức cũng là bảy tám triều đại giống nhau của những ông quan "nhất thời". Tất nhiên trong số những người tự nguyện bỏ tôi mà đi cũng có vị làm tôi bùi ngùi cảm động, họ đến với tôi một cách cao thượng, khiêm nhường và khi ra đi cũng vẫn bằng thái độ đáng tôn trọng ấy. Họ tâm sự - sau khi bóp trán đến thành u, thành bướu về nỗi xấu hổ của mình khi hàng ngày phải nhìn vào mặt tôi, đương đầu với tôi và sự bất lực trước hàng ngàn, vạn cái dạ dày với dung tích trung bình 1.200cm3 của anh chị em. Phải rồi... chuyển sang hoạch toán "hai bầu vú mẹ" đã teo lại cạn kiệt, nhăn nhúm nguồn sữa "bao cấp" không còn, bản thân họ là nạn nhân của tư tưởng sơ đồ hoá, cào bằng, chủ nghĩa trung bình, luôn luôn phải giấu “cái tôi” vào trong “cái chúng ta” nên không tự trang bị đầy đủ tri thức về tất cả mọi mặt nghiệp vụ, chính trị, xã hội, kinh tế cũng như năng lực quản lý lãnh đạo. Điều này đã được anh phóng viên báo nọ chia sẻ với bạn đọc bằng giọng đầy cảm thông: "Đã tới lúc cần phổ cập tri thức đến một mức nhất định nào đó rồi trao quyền lực vào tay các vị ấy thì rồi mới hy vọng các vị mang lại quyền lợi đích thực cho quần chúng".
Hiện tại tôi vẫn là nạn nhân của một sự hôn phối lầm lẫn với những anh nhân tình quê mùa, dốt nát, thô kệch. Nhưng tôi tin năm năm, mười năm, hoặc lâu nhất năm hai ngàn không trăm... không bao lâu nữa, tôi sẽ tìm được ông chủ đích thực của mình để mà tôn thờ, sùng ái ,phục vụ chủ hết lòng... dù có là mức tổng mức phó hay gì gì đi nữa.
Dù là gỗ gì - dổi, de, lát hay kiểu ngồi, kiểu tựa - sự hấp dẫn của tôi với loài người không hề suy giảm. Nhiều kẻ tìm đến tôi phải đi hết gần cả cuộc đời, một số ít kẻ may mắn, cơ hội hơn phải trả giá bằng sự tranh chấp, luồn cúi hoặc đấu đá sứt đầu, mẻ trán... Phần đông trong bọn họ, cả trẻ cả già, nghiêm túc cũng như cơ hội, đôi khi bị coi là "nhầm ghế", nên khi phải bỏ tôi mà đi tỏ ra ấm ức lắm, hậm hực lắm, thậm chí còn coi tôi như kẻ thù. Vì số tôi là số hên, số đặc biệt - không chỉ đơn thuần có giá trị sử dụng như bạn bè cùng thân phận - tôi như hạt mưa giữa chợ, không bao giờ tìm được ông chủ mà mình ưng, hoặc nói cách khác, một ông chủ xứng đáng ... Điều này cánh phóng viên nhà báo biết rõ nhưng ít khi nói ra, trừ phi họ ngửi thấy mùi tôi nhận biết nhiều lần qua những cái nhún vai, lắc đầu, tròn xoe mắt ngạc nhiên của hầu hết . Những người được coi là... tai, mắt của nhân dân.
Ông chủ đầu tiên của tôi - thường được gọi là "ngài đáng kính", gáy rất phẳng, bụng rất phệ, da dẻ nhờn nhợt màu... mỡ, còn các mạnh máu đỏ hồng màu bia. Thân thể ông lùn tịt và xoè rộng như chiếc ô sặc sỡ, nhớp nháp.
Cả ngày ông chỉ kịp ngó đến tôi có một lần vào lúc lái xe đến đón tại nhà và phịch đít đến tậncửa phòng thả ông xuống ... Ngay sau đó ông lại tất bật ra đi... có trời mà hiểu ông đi những đâu, làm những gì mà đi khoẻ thế... khi ông trở về với tôi, người mệt phờ, mặt nhờn mỡ, đẫn đờ sau những cuộc truy hoan, rượu chè chúc tụng... Nhờ hạ thấp bốn chân, giá trị sử dụng của tôi đã được tăng lên đáng kể, song trong tôi vẫn canh cánh một nỗi lo... không đủ sức ôm gọn ông vào lòng - bởi cái bụng ông vốn đã béo phệ lại càng... xệ thêm, đến nỗi mỗi lần qua cửa hoặc cần xin lửa châm thuốc lá hút, ông đều phải... vén bụng sang một bên.
Câu đầu tiên khi ngồi vào lòng tôi bao giờ cũng là một câu than thở, sau một cái chép miệng dài, và ngáp đến... sái quai hàm : "Rõ chán cái anh Việt Nam, lạc hậu bỏ mẹ, hễ động đến cỗ bàn là giò chả ngập lên tận... mặt, sợ thiếu nó không thành cỗ chắc?... Mà ăn thì bã bỏ mẹ, làm sao ăn quanh năm, suốt tháng được"?
Chỉ qua vài lời độc thoại ngắn ngủi, tôi hiểu tính ông chủ rất khảnh ăn, chỉ gẩy gẩy vài đũa cho phải phép, còn chủ yếu ông nốc bia lon, bia 33, bia tàu, bia... Mỹ, rượu Heineken. Bà vợ, mỗi lần cãi nhau, hoặc ghen bóng gió, lại rít lên:
- Lấy tôi ấy à? Gái quê thật đấy nhưng là gia đình có truyền thống cách mạng, nòi cách mạng ... có thế ông với tôi mới được "lên ông", "lên bà", còn ông lấy nó ấy à? Rơi vào cái vũng lầy tiểu tư sản, lại dấp dính mồ hôi dân lành như thế, có mà ăn cám, ăn cám. Suốt đời không ngẩng mày ngẩng mặt lên với ai được đâu (!).
Thì ông gắt:
- Ô hay, biết không thể làm "thằng" suốt đời, tôi mới dám rước bà về với tôi chứ. Bà nhìn lại mình xem: vừa xấu người lại xấu nết, nhưng... Bà tưởng tôi làm "đầy tớ nhân dân" sung sướng lắm à?
- Lại còn không - bà quyết không buông tha – Nghe người ta nói đấy: “Đầy tớ thì đi La Đa, bố con ông chủ ra ga vẫy tàu, đầy tớ thì ở nhà lầu, bố con ông chủ dãi dầu nắng mưa[1]".
- Thôi, thôi...
Thường ông chỉ ở lại văn phòng cơ quan vào những ngày cực kỳ trọng đại - tiếp cấp trên, thanh tra chính phủ hoặc các nhà báo đến tìm, thoảng đôi khi ông rơi vào trạng thái cực kỳ nhàn hạ, không có khách đến mời, không người đến để tán dương... Những hôm ấy, ông quát nạt, ông đập bàn ghế, đòi cách chức, trừng phạt cấp dưới, rồi gọi điện thoại tứ tung, hành hạ nó kỳ cho đến lúc phải kêu... ro ro lên mới thôi. Với cấp trên hẳn ông có thái độ đặc biệt khác, ông chìa tấm thẻ có ghi tên họ... chi chi ra cho họ biết mà rộng lòng đối xử.
Một vài nhà báo được coi là khách quen của ông. Họ ra sức củng cố uy quyền địa vị, tài năng đức độ của ông bằng cái lưỡi của họ, để sau đó nhận về những phong bì dày cộp. Họ trắng trợn trao nhau trước mặt tôi lại còn bắt chân, lắc tay, ra vẻ thân quý lắm. Thật đúng là những cái vô lý dẫu chưa phá hỏng cuộc đời này thì vẫn ngang nhiên hớn hở, chẳng cần che giấu.
Vài anh nhà báo khác không rõ vì lý do gì - chỉ dăm câu ba điều đã bị ông tống thẳng ra khỏi cửa... Trước khi đi, họ liếc xéo tôi với cái nhìn nửa bất lực, nửa căm phẫn, nửa ngạc nhiên. Qua thái độ phức tạp ấy tôi hiểu họ muốn thốt lên: đất nước còn những ông "quan đồng chí" sâu mọt và dốt nát, quái dị thế này thì chủ nghĩa xã hội không biết đến bao giờ mới qua khỏi thời kỳ... quá độ. Đành rằng mỗi khi phải nhờ thư ký viết báo cáo ông đều nhấn mạnh những hô ngữ: "Năm qua xí nghiệp ta... đã tiến thêm được một bước đáng kể...” Phải, với đầu óc thô lậu, kiểu... gỗ lát đặc như tôi hiểu thì một bước của những người dài cẳng, quần áo chỉnh tề như nhưng cánh kỹ sư, phó tiến sỹ có thể được...mét mốt, mét hai còn với những người lùn tịt, vướng bụng, vướng váy thì một bước là bao nhiêu phân?... Cả một năm nhà nước tiêu tốn hàng tỷ đồng vào xí nghiệp chỉ để tiến một bước...chung chung ngắn ngủn thế ư?
Thật may, trời kia còn có mắt - thời hoàng kim của ông trên lưng tôi đã hết. Những túi nhỏ, bọc to không còn trâng tráo trao trước mặt tôi nữa - những con số ma, giấy tờ tẩm mùi bia bọt, thịt bò cũng lần lượt rơi vào “nền văn minh toilet” thông qua chính con đường trao đổi chất "vào ngang" và "ra dọc" của ông. Tiền công, quỹ cơ quan cũng bỏ ông tìm đến tận cửa công đường đòi xử kiện... ông ngã ngất vắt ngang qua người tôi - mặt mũi trắng bệch nhợt nhạt như chính lòng trắng mắt ông, khi giữa cuộc đại hội công nhân viên chức - người ta lôi ông ra đối chất... Một cuộc náo động, ầm ĩ hệt như cuộc thiên hạ đại loạn của Trung Quốc những năm "Cách mạng văn hoá". Quần chúng đập bàn la ó, kể tội ông, đòi bỏ tù ông, thậm chí đòi xử tử ông vì những tội - biển thủ công quỹ, cá đói tham mồi, coi thường quần chúng - căn bệnh mà số đông những kẻ có chức có quyền vẫn làm, và không thể tránh khỏi.
Chỉ có điều, phải tìm ra người thay thế, để có thể vãn hồi được hàng núi công việc của xí nghiệp, tăng năng suất lao động, nâng cao thu nhập của chính họ lên thì họ hoàn toàn cảm tính và mù mờ, điều này càng chứng tỏ một điều - sau một thời gian bưng tai, nhắm mắt, chung sống hoà bình với sức ì nội tại của bản thân thì ý thức căm thù và truyền thống đấu tranh giai cấp của họ... quả có bùng lên dữ dội và kiên quyết lắm... Nhưng mặt khác "chọn cột cờ trong bó đũa" sao được khi tất cả mọi chiếc đũa trong bó đũa ấy đều được sinh ra từ những cây tre trong búi tre làng cằn cỗi giống nhau. Cây nào mập mạp, to khoẻ có sức vươn cao hoặc sức sống mãnh liệt đều bị đào bới, chặt hạ tận gốc khi còn là đọt măng để xáo nước trong rồi. Vả lại càng ngây thơ hơn khi cứ cố tình chọn "cột cờ" trong cả "bó đũa" mốc meo, mối mọt vì thời gian và năm tháng ấy. Chả thế qua bảy tám lần đại hội công nhân viên chức cũng là bảy tám triều đại giống nhau của những ông quan "nhất thời". Tất nhiên trong số những người tự nguyện bỏ tôi mà đi cũng có vị làm tôi bùi ngùi cảm động, họ đến với tôi một cách cao thượng, khiêm nhường và khi ra đi cũng vẫn bằng thái độ đáng tôn trọng ấy. Họ tâm sự - sau khi bóp trán đến thành u, thành bướu về nỗi xấu hổ của mình khi hàng ngày phải nhìn vào mặt tôi, đương đầu với tôi và sự bất lực trước hàng ngàn, vạn cái dạ dày với dung tích trung bình 1.200cm3 của anh chị em. Phải rồi... chuyển sang hoạch toán "hai bầu vú mẹ" đã teo lại cạn kiệt, nhăn nhúm nguồn sữa "bao cấp" không còn, bản thân họ là nạn nhân của tư tưởng sơ đồ hoá, cào bằng, chủ nghĩa trung bình, luôn luôn phải giấu “cái tôi” vào trong “cái chúng ta” nên không tự trang bị đầy đủ tri thức về tất cả mọi mặt nghiệp vụ, chính trị, xã hội, kinh tế cũng như năng lực quản lý lãnh đạo. Điều này đã được anh phóng viên báo nọ chia sẻ với bạn đọc bằng giọng đầy cảm thông: "Đã tới lúc cần phổ cập tri thức đến một mức nhất định nào đó rồi trao quyền lực vào tay các vị ấy thì rồi mới hy vọng các vị mang lại quyền lợi đích thực cho quần chúng".
Hiện tại tôi vẫn là nạn nhân của một sự hôn phối lầm lẫn với những anh nhân tình quê mùa, dốt nát, thô kệch. Nhưng tôi tin năm năm, mười năm, hoặc lâu nhất năm hai ngàn không trăm... không bao lâu nữa, tôi sẽ tìm được ông chủ đích thực của mình để mà tôn thờ, sùng ái ,phục vụ chủ hết lòng... dù có là mức tổng mức phó hay gì gì đi nữa.
Trần Khải Thanh Thủy
Gửi ý kiến của bạn
